Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2014, Blaðsíða 35

Það sem barni er fyrir bestu. Ögrandi viðfangsefni? Spurningar tengdar Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna
hefur það þörf fyrir að taka á móti og
veita kærleika í sínu nærumhverfi og að
fá ráðrúm til að hafa áhrif á umhverfi sitt.
Onnur mikilvæg forsenda þroska er um-
hverfi sem mætir þörfum barnsins fyrir
hvatningu og vináttu, auk stuðnings frá
einhverjum fullorðnum við að setja sér
mörk og taka ábyrgð á eigin lífi. Þó að börn
fái ekki öllum þessum þörfum sínum full-
nægt er í sumum tilfellum hægt að bæta
þeim það upp síðar meir (Gustafsson,
2011; Haugli, 2012).
Ákvæðinu í Bamasáttmálanum um að
það sem sé barni fyrir bestu skuli hafa
forgang í málum sem varða það er ætlað
að tryggja rétt barnsins til þroskavænlegs
umhverfis. í starfi sínu þarf kennarinn því
að mæta þessum þörfum og skapa aðstæð-
ur til aukins þroska.
Siðferðileg álitamál og
hagsmunaárekstrar
í skólanum mætast nemendur og kenn-
arar á misjöfnum aldri, kyni og með ólíkan
félagslegan og menningarlegan bakgrunn.
Hversdagurinn í skólanum einkennist af
breytilegum aðstæðum. Gert er ráð fyrir
að nemendur og kennarar geti umgengist
félagslega og átt gagnkvæm samskipti í
mörg ár. Að sjálfsögðu eiga sér stað átök
og ágreiningur sem þarf að leysa í sátt.
Upp geta komið siðferðileg álitamál sem
kennarinn þarf að takast á við, sérstaklega
þegar hagsmunir stangast á. Góð samskipti
við önnur börn og hinn fullorðna eru for-
senda þess að vera viðurkenndur og sam-
þykktur af öðrum. Öll góð samskipti hjálpa
nemendum að sjá sitt eigið gildi og gildi
annarra (Halla Jónsdóttir, 2010). Samtal og
ígrundun eru bestu verkfærin í skólastarfi
til að skapa jákvætt námsumhverfi og gott
andrúmsloft í skólanum. Um leið eru þetta
fyrirbyggjandi aðgerðir sem vinna gegn
átökum og árekstrum og þannig eru rétt-
indi barna einnig tryggð.
í kennarastarfinu geta skapast aðstæð-
ur þar sem ýmsir hagsmunir takast á og
kennarinn þarf að taka erfiðar ákvarð-
anir, til dæmis þegar hagsmunir nemenda
stangast á. Kennari hefur tvo nemendur
sem þurfa sérstaklega á stuðningstímum
að halda til að ná árangri í náminu. Nú
fær kennarinn helmingi færri tímum út-
hlutað en hans faglega mat gerði ráð fyrir
þegar sótt var um stuðningstíma. Hvernig
er þá réttast að deila þessum tímum milli
nemendanna? Þessi staða setur kennarann
í vanda og hann þarf að takast á við erfitt
siðferðilegt álitamál.
Hagsmunaárekstra milli barna og for-
eldra getur verið erfitt að leysa. Fjölskylda
ákveður að flytja sig um set. Faðirinn í fjöl-
skyldunni hefur fengið draumastarf á öðr-
um stað og móðirin telur að flutningurinn
geti skapað henni nýja atvinnumöguleika.
En sonurinn á heimilinu segir nei. Honum
líður vel í skólanum og á þar góða vini og
þess vegna vill hann ekki flytja. Hvaða
hagsmunir eiga að hafa forgang við þessar
aðstæður? Álíka árekstrar geta átt sér stað
þegar hagsmunir barns stangast á við sam-
félagslega stefnumörkun í t.d. uppeldis- og
menntamálum. Börn eru viðkvæmur hóp-
ur og þurfa þess vegna sérstakan stuðning
og vernd og því varð Barnasáttmálinn til;
til að standa vörð um réttindi þeirra.
Það eru ekki eingöngu börn sem eru
viðkvæmur hópur í samfélaginu heldur
mætti nefna aðra hópa eins og aldraða,