Óðinn - 01.01.1936, Síða 24

24
Ó Ð I N N
ast hefur verið seinna en til dæmis 1365, hefur þá
þegar verið auðsætt, hversu fágætt listaverk hún
myndi verða. Hann skrifar: »1 miðjum bænum sá jeg
hið fegursta musteri, er var þó eigi fullsmíðað, og
borgarbúar kalla, og það ekki að ástæðulausu, hina
fegurstu kirkju.1
Það er ekki í líkingum mælt þegar jeg kalla Pe-
trarca skáldkonung. Því, er hann hafði lokið við sögu-
ljóðin um Scipio, fór hann árið 1341 tíl Rómaborgar,
til að láta krýna sig þar sem skáldkonung. Enda var
hann einn í hinu glæsilega bókmentaþrístirni Italíu á
miðöldunum, sem mestan þátt átti í því að skapa mál
og bókme'ntaafrek Itala um þær mundir, en hinir voru
þeir Boccaccio og Dante.
Byggingu kirkjunnar miðaði áfram með dæmalaus-
um seinagangi, og er tæpast að tala um verulegan fram-
gang fyr en um miðja síðustu öld. Þó alt af öðruhvoru
væri unnið við bygginguna, þurfti oft að rífa meira
eða minna aftur á öðrum stöðum, sem hafði eyðilagst
af vatni og veðragangi. Arið 1842 kom ný hreyfing
á það mál, að ljúka þyrfti kirkjusmíðinni; var það
einkum að þakka hinum gáfaða og Iisfelska Prússa-
konungi, Friðriki Vilhjálmi, að hafist var handa með
meiri áhuga en áður að hraða verkinu. En honum
auðnaðist ekki að sjá kirkjuna fullsmíðaða, þvt hann
dó árið 1861.
Unnu nú mörg hundruð manna árum saman að
kirkjusmíðinni, og til að standast straum af hinum
gífurlega mikla kostnaði, sem verkið hafði í för með
sjer, voru kirkjunni veitt ýms fríðindi; t. d. fjekk hún
leyfi til að hafa happdrætti á árunum frá 1865—1892.
Loksins, 15. október árið 1880, var kirkjan vígð,
og hafði hún þá verið yfir 600 ár í smíðum. Var það
í stjórnartíð Vilhjálms keisara I. Vígsluathöfnin var
hin hátíðlegasta, eins og nærri má geta. Þó dró það
allmikið úr hátíðahöldunum, að grunt var á því góða
milli kirkjuvaldsins og veraldarvaldsins um þær mundir
í Þýskalandi. Kirkjudeilan mikla stóð þá yfir, og var
hún svo hörð, að á árunum 1875 — 1886 voru allar
klausturreglur reknar úr Þýskalandi (nema úr Bay-
ern), aðrar en þær nunnureglur, sem höfðu hjúkrun
sjúkra með höndum. Gagnvart Jesúítunum eða Krists-
munkunum, eins og þeir hafa verið kallaðir á ís-
lensku, voru lagafyrirmælin enn þá strangari, og fengu
þeir ekki landvist í Þýskalandi aftur fyr en árið 1904,
og þá að eins einstaklingar innan reglunnar, en ekki
reglan í heild. Fulla uppreisn sinna mála fengu Jesú-
ítar ekki fyr en árið 1917, og stofnsettu þeir þá að
nýju allmörg klaustur þar í landi. Annars lauk þess-
ari kirkjudeilu, sem hófst árið 1872 og harðnaði með
hverju árinu, sem leið, með sigri kirkjuvaldsins. Hinn
voldugi Bismarck varð að láta undan síga, þrátt fyrir
öll þau stóryrði, sem hann hafði við haft, meðan deil-
an stóð, og varð hann að láta sjer lynda, að fara til
Rómaborgar að leita sátta og komast að samningum
við páfastólinn.
Þó unnið væri í sprettum að kirkjusmíðinni og
margir byggingameistarar hefðu umsjón með verkinu,
mun tæpast vera hægt að tala um veruleg mistök í-
stílsamræminu. Enda lelja flestir dómkirkjuna í Köln
stórfenglegt og samstilt listaverk.
Hið innra eru áhrif kirkjunnar undursamleg, eink-
um þó í sólskini. Er þar fjöldinn allur af hliðaröltur-
um; sum þeirra eru sjerkennilega fögur, með frægum
altaristöflum, máluðum eða útskornum.
Dagsbirtan skín inn í kirkjuna í gegn um margra
alda gamlar myndarúður, með myndum af dýrlingum,
merkum og atkvæðamiklum biskupum, konungum og
keisurum, sem völdu sjer það góða hlutskiftið að
vera í fullum sáttum við heilaga kirkju.
Stærð dómkirkjunnar í Köln er ærið mikil, enda
er hún talin rúma um 30 þúsundir manna. Á lengd
er kirkjan 144 metrar, og 61 metri á breidd, en
þverskipið er þó rúmlega 86 metrar á breidd. Hæð-
in upp í hvelfingarnar er 45 metrar. Flötur sá, er
kirkjan stendur á, er hvorki meiri nje minni en 6166
fermetrar að ummáli. Reyndar er það hreinasta smá-
ræði, borið saman við Pjeturskirkjuna í Róm, því
grunnflötur hennar er 15166 fermetrar. Grunnflötur
hinna annara stærstu og frægustu kirkna er, sem hjer
segir: Dómkirkjan fræga í Mílanó 8406 fermetrar,
St. Pálskirkjan í London 7776 fermetrar, Hagia Soph-
ia (Soffíukirkjan) í Istambul (Konstantínópel) 6893
fermetrar.
Turnarnir tveir á Kölnardómkirkjunni eru 160 metra
háir frá götunni, en 157 metra frá kirkjugólfi í þeim
syðri þeirra eru kirkjuklukkurnar 8 að tölu. Á stríðs-
árunum voru gömlu klukkurnar teknar úr Kölnar-
dómkirkju, eins og úr flestum öðrum þýskum kirkj-
um, og voru þær bræddar upp og notaðar til hern-
aðarþarfa (t. d. í fallbyssukúlur). í stað hinnar frægu
»Kaiserglocke« var hin nýja »Deutsche Glocke am
Rhein* sett þar, sem hin hafði verið árið 1924. Er
hún 500 zentner að þyngd. (Zentner er þýsk vog;
er einn zentner = 50 kílógröm. Er klukkan því 25
þús. kg. að þyngd). Hinir þungu og hátignarfullu
málmhljómar hennar bárust í fyrsta skifti út yfir borg-
ina og nágrenni hennar 30. júní 1930, er hinar síð-
ustu leifar frakkneska setuliðsins hurfu á brott úr
Rínarlöndum. Var þá mikið um dýrðir þar um slóðir,