Óðinn - 01.01.1936, Side 58

58
Ó Ð I N N
Frú Kristrún Eyjólfsdóttir
í Grafarholti.
Kristrún var fædd 22. nóvember 1856 á Stuðlum
í Reyðarfirði. Faðir hennar var Eyjólfur Þorsteinsson,
Þorlákssonar frá Lögmannshlíð í Eyjafirði. Móðir
Eyjólfs, Freygerður,
var dóttir Eyjólfs
Isfeld, sem var mjög
merkur maður á
sinni tíð, og var al-
kunnur fyrir fjar-
sýnigáfu sina. —
Móðir Kristrúnar
var Guðrún Jóns-
dóttir, Pálssonar
gullsmiðs Sveins-
sonar, Pálssonar
prests í Goðdölum.
Kristrún dvaldi á
Stuðlum, með for-
eldrum sínum, þar
til hún var 23 ára;
þá fór hún til
Rvíkur, á Kvenna-
skólann þar. Var þar einn vetur við nám, og annan
sem kennari. Ferðaðist nokkru síðar til Dan-
merkur, til að afla sjer fyllri menningar, sem þá var
fátítt um bændadætur. — Giftist vorið 1884 eftir-
lifandi manni sínum, Birni Björnssyni frá Vatnshorni
í Skorradal. Hafði hann gengið á búnaðarskóla í
Noregi. Var orð á því gert, að þau hjón væru bæði
»sigld«; þótti það vegsauki í þá daga; enda bar
heimili þeirra menningarbrag, fram yfir það, sem al-
ment var. Þau reistu bú á Hvanneyri í Borgarfirði,
en fluttu brátt suður í Mosfellssveit og bjuggu þar
nær 40 ár. Hef jeg heyrt þess minst með hrifningu,
hve Kristrún hafi verið prúð og fyrirmannleg, er hún
kom í sveitina, ung og nýgift kona. Keptust bænda-
dætur um að læra af henni og taka hana sjer til
fyrirmyndar, og þær af grannkonum hennar, sem
annars kyntust henni nokkuð, unnu henni allrar
sæmdar, og þótti sjer síst minkun gerð, þótt hún
væri talin þeim fremri.
Kristrún Ijek laglega á orgel og söng vel. Og þar
sem var hljóðfæri og söngur, varð brátt sjálfkjörinn
samkomustaður unga fólksins í sveitinni. Þar var
safnast saman um helgar, stundum á leið frá kirkju;
spilað, sungið og leikið sjer; því hjónin voru bæði
samhent í því, að styðja að glaðværð annara. Þannig
segist þeim frá, sem voru samtíða þeim hjónum á
fyrstu búskaparárum þeirra.
Kristrún Eyjólfsdóttir var sannnefnd húsmóðir.
Heimilið var hennar starfsvið, hennar ríki. Heimilis-
venjur og háttu alla mótaði hún svo ákveðið, að eng-
um datt í hug á móti að mæla. Þótti börnum hennar
og hjúum það sæmd og ánægja að vera henni sem
best að skapi. Þótti ekki ráð ráðið, nema hún væri
til kvödd, enda var hún öllum hollráður vinur, sem
á einn eða annan hátt Ieituðu liðs hennar; en eink-
um ljet hún sjer ant um þá, sem dvöldu á heimili
hcnnar, jafnvel þótt stuttan tíma væri.
Kristrún var iðjukona hin mesta og kappsöm að
því skapi. Heimilið var oftast fjölment og þurfti mik-
inn dugnað og ástundun til að klæða heimamenn,
bæði börn og fullorðna, einkum á meðan meiri hluti
fatnaðar var unninn heima að öllu leyti, og sky'.da
var að láta vinnuhjú hafa nauðsynleg vinnuföt. Átti
húsmóðirin þar drýgstan þáttinn, enda hef jeg enga
konu sjeð eins afkastamikla við ullarvinnu. Meðan
börnin voru í ómegð, mun hún sjálf hafa saumað
flest, sem heimilið þurfti með, og á síðari árum spann
hún í alt, sem þurfti til handa og fóta og nærfata,
handa mörgu fólki, mest úr heimatættri ull. Þar að
auki vann hún og prjónaði mestu kynstur af hárfínum
sjölum, vellingum o. fl, sem kalla mátti listaverk, svo
prýðilega var það unnið. Hún sat bókstaflega aldrei
auðum höndum. Oft greip hún skriffæri sín á kvöldin,
um leið og hún setti frá sjer rokkinn, og var óðara
en varði búin að skrifa út örkina, því að henni var
alveg ótrúlega sýnt um að skrifa. Hafði hún sífelt
brjefaviðskifti við æskuvini sína og aðra kunningja,
og skrifaði auk þess niður hjá sjer athuganir um hitt
og annað. Hún las mikið, en evddi til þess óvanalega
stuttum tíma, því að hún hafði tamið sjer að lesa
með prjónum, tvinningu og jafnvel spuna, væri bandið
ekki mjög fínt, og gekk hvorutveggja fullum fetum,
verk og lestur.
Kringum húsmóðurina safnaðist heimilisfólkið á
kvöldvökum, og aðrar þær stundir, er kyrð var á
störfum, og naut þess unaðar, er sannarlegt heimili
veitir. Þar var mikið lesið, spilað og sungið, Iífgað
upp með smáskrítlum, gátum og öðru því, er til
skemtunar mátti verða eða fróðleiks. Lagði þar hver
heimamanna sitt til, því húsráðendur kunnu í því efni
bæði að gefa og þiggja. Heimilisbragur var allur
hinn vandaðasti, óvandað hjal og ljótur munnsöfnuður
átti ekki friðland í návist þeirra hjóna. Húslestrum
var haldið uppi daglega frá veturnóttum til sumar-
Kvistrún Eyjólfsdóttir.