Andvari - 01.01.1975, Qupperneq 10

JAKOB JÓNSSON
ANDVARI
Jónssyni. AldamótaáriS kom ung stúlka frá Geirólfsstöðum í Skriðdal til
náms á Kvennaskólann á Akureyri, Guðrún Helga Finnsdóttir. FaSir
hennar var sunnan úr Alftafirði, en móðir hennar fædd og uppalin á
Geirólfsstöðum. Guðrún var að því leyti lík Gísla, að bæði voru bráð-vel
gefin, bæði alin upp við kjarna íslenzkrar sveitamenningar, bæði skáld og
bæði söngnæm. Þau voru gefin saman 8. nóvember 1902. Framtíðarhorf-
urnar á Islandi voru ekki betri en svo, að Gísli réðst í að fara einn vestur
um baf vorið 1903, en kona hans næsta ár, og settust þau að í Winnipeg,
Manitoba, þar sem þau áttu heima æ síðan.
Þegar vestur kom, setti Gísli á stofn litla prentsmiðju og rak hana
fram á árið 1909, en seldi hana síðan og tók að sér prentverk fyrir ,,The
Great West Life Assurance Company" í Winnipeg. Þá prentsmiðju hafði
bann, meSan starfsaldur entist. Allt, sem Gísli tók að sér, var unnið af
frábærri smekkvísi og snyrtimennsku, og sést það meðal annars á útgáfu
þeirra bóka, er hann sá um.
I samfélagi Vestur-íslendinga var fólk eins og þau Gísli og Guðrún
alveg ómissandi. Þeirra á meðal voru auðvitaS margir, sem lítiS sinntu
um að varðveita íslendinginn í sjálfum sér, en dembdu sér í .,þjóða-
hafið“, sem svo var nefnt, og hurfu sem dropar í það haf. Á fyrstu árum
og áratugum landnámsins voru þeir að sjálfsögðu fáir, sem böfðu aðstöðu
til að láta að sér kveða. I Canada bar töluvert á tortryggni og jafnvef
lítilsvirðingu gagnvart „útlendingum". Margir þeirra, sem fluttust þangað
frá Mið- og Austur-Evrópu, voru þeirrar stéttar, að þeir böfSu mest haft
af að segja kúgun, niðurlægingu og örbirgð. Þeir voru illa menntaðir og
höfSu farið á mis við uppfræðslu. íslendingar voru yfirleitt námfúsir
og bókfúsir og nutu þeirrar alþýðumenntunar, sem þrátt fyrir allt hafði
þróazt á „gamla landinu". En með tilliti til verklegrar kunnáttu voru þeir
litlu betur settir en aðrir, ef ekki verr. Verktæknin var barla frábrugðin því,
sem þeir áttu að venjast. Eg heyrði það baft eftir íslenzkum bónda, að
mesta niðurlæging, sem hann hefði orðið fyrir um ævina, hafi veriS sú,
að verkstjóri við járnbrautarlagningu tók af honum skófluna til að sýna
honum, hvernig hann ætti að beita henni. Af þessu leiddi, að langflestir
landanna urðu að sætta sig við vinnu, sem lítið var eftirsótt af „inn-
lendum" mönnum. Þeir, sem nárnu lönd og settust að við að ryðja þau og
rækta, gátu ekki heldur vænzt þess að verða framarlega í hinu nýja þjóð-