Andvari - 01.01.1975, Síða 39

andvabi aðdragandi og upphaf vesturferda af íslandi á nítjándu öld
37
sem þeir urðu þannig viðskila við. Fremstur í flokki þeirra, sem svo einbeittir
v°ru, fór Páll Magnússon frá Kjarna. Hann hafði allt til þessa verið einn
ötulasti forsprakki fyrirtækisins og m. a. beitt sér fyrir blaðaútgáfu flutningunum
til framdráttar. En nú tókst þannig til, að hann komst aldrei vestur, þótt ætlun
hans væri vissulega sú að sæta betra færi. Skyndilegt fráfall hans á næsta ári
batt skjótan enda á öll slík áform.
Vafalaust var fyrsti áfanginn á flestan hátt örðugastur þessum brautryðj-
endum íslenzkra vesturfara sumarið 1873. Má nærri geta, að farið hefur um
suma, sem varla hafa verið of djarfir í fyrstu, þegar ein vikan leið af annarri
a Akureyri áður en skipið kom. Síðan tók við þref og stapp um fargjald og hversu
mikinn farangur hver einstakur mátti með sér hafa eða hvernig koffort og
kistur máttu vera í laginu. Loks var sjóferðin, þar sem óþægilegt nábýli við
hrossin hefur naumast bætt úr skák fyrir ósjóhraustum viðvaningum. Má mikið
vera, ef ekki hefðu margir snúið við í Skotlandi slyppir og snauðir, hefði þess
nokkur kostur boðizt.
Flér blasir einmitt við hvílíkur reginmunur er á Ameríkuferðum þessara
fátæku Evrópumanna fyrir 1914 og skemmtiferðum síðari manna. 1 þá daga
lá yfirleitt engin fær leið til baka, nema gegnum meiri auðmýkingar en svo, að
venjulegt fólk treystist til að axla slíkan kross, hvað þá heldur að leggja á
ástvini sína.
Nokkur hluti vesturfaranna 1873, eða um 30 af rúmlega 150, hafði afráðið
að leggja leið sína rakleitt til Wisconsin. Flafði oddviti þess hóps, Þorlákur frá
Stórutjörnum, einmitt sent Pál son sinn til þess að búa í haginn fyrir þá, sem
á eftir kæmu. Sjálfsagt vildu þeir feðgar fá sem allra flesta í sinn hóp, helzt alla
förunautana, en þá kom til skjalanna annar aðili, sem á augabragði sneri á þá.
Þegar hér var komið sögu, höfðu Kanadamenn lengi mátt sjá blóðugum
öfundaraugum eftir ótöldum þúsundum vesturfara, sem stigu á land í kanadisku
hafnarborginni Quebec og skunduðu síðan sem mest þeir máttu suður fyrir
landamærin og til Bandaríkjanna. Nú var sambandsstjórnin í Ottawa ásamt
stjórnum einstakra fylkja Kanada farin að freista innflytjenda þessara með
ýmsum gylliboðum, sem ekki buðust syðra. Það voru einmitt því lík boð, t. d.
um ókeypis far frá Quebec til þess staðar, þar sem innflytjendurnir kysu að
setjast að eða fyndu sér lönd til þess að byggja og nema; svo og um aðstoð,
lán eða styrki yfir fyrsta og örðugasta hjallann, sem unnu meiri hluta íslend-
inganna í hópnum 1873 og marga síðar til þess að reyna að setjast að í Kanada
i stað þess að feta í slóð fyrri íslenzkra vesturfara til Wisconsin.
í raun og veru var hér um afdrifaríkari atburð að ræða en menn gera sér