Andvari - 01.01.1975, Side 43

ANDVABI AÐDRAGANDI OG UPPHAF VESTURFERÐA AF ISLANDI Á NÍTJÁNDU ÖLD
41
tyggja og nema lönd í Nebraska; haustið 1874 fór hann með frændunum
Jóni og Páli til Alaska, og þar hafði hann síðan vetursetu ásamt Páli 1874 — 75.
Haustið 1875 slæst hann í för með þeim, sem fyrstir fóru til Nýja-íslands við
Winnipegvatn. Síðan var hann meðal hinna fyrstu, sem þaðan fluttust.
Til Alaska héldu þremenningarnir með bandarísku herskipi. Fóru þeir
eitthvað um til landaskoðunar síðla árs 1874 og leizt þá flest sem fyrir augu
bar harla gott. Sömdu þeir síðan áskorun til landhungraðra íslendinga, heima og
heiman, og hélt Jón með þau skrif suður og austur í siðmenninguna, en föru-
nautar hans urðu um kyrrt til þess að kynnast af eigin raun vetri í Alaska.
En nú skipti nokkuð í tvö horn. Vetrardvöl Jóns á austurströndinni var til
þess varið að semja og gefa út á íslenzku bækling, þar sem íslendingar voru
ákaft hvattir til þess að flytjast úr landi og setjast að í Alaska. Var þar slegið á
marga strengi, svo sem vandi var Jóns, þegar hann fór á sem mestum kostum
um ritvöllinn. M. a. fullyrti hann, að engir íslendingar elskuðu heitara land
sitt og þjóð eða væru til þess líklegri að rækja allar skyldur við þjóðerni sitt
en þeir, sem nýverið hefðu llutzt til Vesturheims eða þangað kynnu að halda á
næstunni. Ennfremur gældi hann við þá hugmynd, að settust fáeinar þúsundir
íslendinga að í Alaska, ykju þar kyn sitt sem mest þeir mættu og yrðu fyrir
engum verulegum skakkaföllum, yrði þeim í lófa lagið sakir andlegra og líkam-
legra yfirburða að leggja á fáeinum öldum undir sig - á friðsamlegan hátt,
vitaskuld - alla Norður-Ameríku. Yrði þá minnstur vandinn fyrir hina dýrlegu
íslenzku tungu að ráða niðurlögum svo ófullkomins máls og úrkynjaðs sem
enskunnar!
Á hinn bóginn nægði vetursetan í Alaska þeim Ólafi og Páli til þess að
verða afhuga frekari dvöl þar í landi. Hafa þeir sjálfsagt bætzt í hóp þeirra,
sem ámæltu stjórnvöldunum í Washington fyrir þau óhyggilegu kaup, er þau
höfðu þarna flækzt í. Næst þurfti Klondike og gullæðið til þess að spana
fáeina íslendinga þangað aftur.
En hugsanlega gilti einu, hvernig þeim félögum hugnaði vistin í Alaska.
Aldrei virðist í alvöru hafa hvarflað að íslendingum, nema þá fáum einum, að
láta hrekja sig í slík útver, og hverfandi líkur eru á, að þingið í Washington
hefði fengizt til þess að kosta flutning á umtalsverðum fjölda íslendinga - eða
annarra - út í tvísýnuna í Alaska.
Þrátt fyrir klofning hópsins frá 1873 virðast margir, ef ekki flestir forystu-
menn Vesturíslendinga enn urn hríð hafa alið þá von í brjósti, að fyndist á annað
borð rétti staðurinn, mundu íslendingar í Vesturheimi allir sem einn skunda þang-
að, 'hvar sem þeir væru staddir, þegar kallið kæmi. Og hví skyldu menn, sem önnur