Andvari - 01.01.1975, Page 128

126
JAKOB HÁLFDANARSON
ANDVARI
skylt sem bræður og systur, svo blóðið eigi
að renna til skyldunnar í hvívetna. - Með
hjónabandi, sem taka skal út fyrir þenn-
an ákveðna ættarhring fjölmennis elsk-
aðra bræðra og systra, bætir einstakling-
urinn við sig nýjum ættarhring, sem sé
skyldmenna flokkur hins hjónanna innan
sömu takmarka. Þannig ætla þeir þessari
reglu að vinna mikið að aðalstarfi krist-
indómsins. - Ég þykist nú viss um, að
fjölda manna, ef þetta sæju eða læsu,
þætti það mjög broslegt - og barnalegt,
því ég veit ekki betur en það hafi á
þessari öld legið ríkast í hugsunarhætti
manna að fyrirlíta ættfræði og þykjast
mcstur af að vita ekki neitt um sinn eigin
uppruna; og er það í rauninni undarlegt.
Að vera ættrækinn eða frændrækinn mun
álitin hvorki dyggð né skylda. - Og þó er
ættjarðar- og þjóðarást hálofuð að verð-
ugu í ræðu og riti, ljóðum og lausu máli.
1 þessu virðist vera nokkur ósam-
kvæmni. Um allt þetta mun því vera svo
varið, að þeir strengir, sem í djúpi hins
andlega lífs tilheyra þessum tilfinningum,
liggja jafnaðarlega óhrærðir og mönnum
sjálfum huldir. - En það er þrávallt reynt,
að þcgar ættjörðin er horfin, þá ómar i
þessum strengjum. Þegar samlandar cru
horfnir og færi gefst að sjá þó ekki sé
nema einn, þá mun enn kveða við sama
tón, og sé maður kominn suður meðal
fjarskyldra þjóðflokka, mundi annars
venjulega innrættum Islendingi og
Norðmanni vera fengur í að hittast og
jafnvel finnast þeir vera náskyldir, ein-
mitt fyrir það, að báðir vita sig af sama
kynstofni runna. Enda er það orðið al-
kunnugt, að Norðmenn og Islendingar
finna yfirleitt til frændsemi sinnar sem
ég ætla að hvorum tveggja sé ánægja að.
Og það að hafa vissu fyrir þeirri frænd-
semi hafa menn að þakka söguritun og
ættartölum forfeðra vorra. - Og þetta er
því ánægjulegra sem menn sjá eða að
minnsta kosti þykjast sjá með opnum
eigin augum sönnunina í því, hvað Norð-
menn séu líkari íslendingum en annarra
þjóða menn, og leiðir það atriði - sem
virkilegleiki - til margháttaðra hugmynda
og skoðana. - Ég ætla að drepa á nokkuð
í þá átt.
ísland byggðist að rniklu leyti fyrst af
þeim mönnum, er frekast voru hneigðir
til að vera sínir eigin herrar, trúðu hver
um sig sjálfum sér bezt, voru nokkurs
konar smákonungar, fyrir eigin eða feðra
sinna tilverknað og kappgirni, en ekki
eftir neinu félagslegu vali. Þó þessir rnenn
gætu, svo sem eitt til tvö hundruð ár,
skipað svo málum sínurn, að misfellur þær
og gallar, sem ég efast ekki um að þá
hafi þó á verið, yrðu afmáðir í sögunum,
svo að hinn umliðni tírna fengi þennan
gullaldarbjarma, sem hið forna lýðveldi
svífur nú í fyrir hugskotssjónum manna,
þá sýna athafnir og framferði landsmanna
á hinni svonefndu Sturlungaöld, að kynið
er enn hið sama, og enn á yfirstandandi
tímum kemur það fram, að tiltölulega
mikill fjöldi manna mun illa þola annarra
yfirráð, fyrir því að þeir trúa eigi öðrurn
til að hafa hæfilegleika eða vilja til að
ráða betur en þeir sjálfir. Af þessum
orsökum er félagsskapur hér svo afar örð-
ugur, svo að hann mun ekki hjá öðrum
þjóðum á líku menntunarstigi vera jafn-
torveldur. Þegar nú maður samtímis þess-
ari reynslu sér með berum augum, að
landar þann dag í dag bera sterka líkingu
af svo fjarskyldum hliðar kynþáttum, sein
í gegnurn hartnær 30 kynslóðir hafa hvor
haft sínar ættlínur, án nokkurrar sam-
blöndunar, þá getur ekki verið óskynsam-
leg ætlan, að núlifandi rnenn séu þó enn
líkari í eðli sínu landnámsmönnum þeim,
er menn hafa í beinar linur ætt sína til
að rekja. Af þessu öllu dreg ég þá ályktun,