Andvari - 01.01.1975, Page 149

andvari
HULDUMÁL
147
1 nafnafelunum níu koma fyrir þrjú konungsheiti og eitt þeirra tvisvar:
fylkir (1), tiggi (1 og 2) og gramrinn (7). Hvað nrerkja þau? Aður en því verður
svarað, ber að minnast þess, að svokölluð „konunga heiti“ eru ekki eingöngu
höfð um konunga, heldur og aðra stórhöfðingja. Þau eru í senn konunga og
annarra höfðingja heiti. 1 1. nafnafelu stendur tiggi sem einkunn með konu-
heitinu fljóð: tiggja fljóð. Þar hlýtur að vera um að ræða drottningu eða konu
annars höfðingja en konungs. En hver er hún? Svars er að leita í nafnafelunum
sjálfum við báðum þessum spurningum. Tiggi skýr (2) stendur á móti orðum,
sem þýða reið (tamið eð unga söðla dýr), og gramrinn frægr (7) á móti orðum,
sem þýða sama (gar-pr á jó). 'Bæði tiggi og gramrinn eru hliðstæður orða eins og
sjár (3), flæðrin (9) og kenningarinnar fiska byggð (6 og 9). Höfðinginn, sem
um er að ræða, getur enginn annar verið en höfðingi hafsins: Ægir. Kona
hans er Rán.
Þó að ekki séu öll kurl komin til grafar, hafa „sjór“ og „reið“ komið upp
þráfaldlega i nafnafelunum níu, en ekkert mannsnafn. Nú er þess næst að
gæta, að mæðing hesta (3) er sannkallað jós erfiði, eins og 5. rún er skýrð í
íslenzku rúnaþulunni. Þarf að efast um, að „reið“ sé málrún? Og er þá ekki
»,sjór“ það einnig með einum eða öðrum hætti? Hin margorða 1. nafnafela
bendir eindregið til, að málrúna beri að leita.
Sum rúnaheiti eru svo lík að merkingu, að orkað getur tvímælis, við
hvað er átt, sé málrún fólgin í kenningu. Þetta á einkum við um rúnaheitin
bjarkan (björk) og ýr. Þar sem hvort tveggja er viðarheiti, má nærri geta, að
kenning má vera skýr, eigi hún að greina glöggt á milli viðartegunda, sem
nrenn á fslandi vissu reyndar lítinn mun á. Þegar svo háttar, getur sambandið
eitt við önnur orð skorið úr um, hvernig skilja beri, eins og venja er til um
tvíræð orð. Þetta á einnig við um fylgsni rúnaheitanna óss og lögr að nokkru
leyti. Um skýringar rúnaþulnanna á rúninni óss var áður rætt. Urn lög segir svo:
Norska rúnaþulan fsl. rúnaþulan
Lögr er þat, er fellr úr fjalli Lögr er vellanda vatn
foss, en gull eru (h)nossir. ok víðr ketill
ok glömmunga grund.
bar eð glömmungr er ókunnur fiskur, má um það deila, hvort kenningin
glömmunga grund á við sjó eða vatn. Hins vegar er Ijóst, að lögr er fyrst og
h'emst ferskt vatn. í nafnafelum Bósarímna er hvergi á vatn minnzt, og verður
t>ví að skilja „sjó“ sem ós, þ. e. „vatna mót“ eða „leið flestra ferða“. Annars