Andvari - 01.01.1995, Side 129

ANDVARI
ÁSTVINUR GUÐS
127
kristinn maður er steinn í því musteri sem hefur postulana og spámennina
að grundvelli og Krist að hyrningarsteini.5 Lýsing Páls sögu á andlegu ást-
arsambandi Páls og Skálholtskirkju er táknmynd af afstöðu hans til guð-
dómsins. Páll er ástvinur Guðs (amicus Dei).
Helg ævisaga Páls byskups lýsir sambandi manns og Guðs. Einn snerti-
punktur Páls við almættið er hinn heilagi staður. Einn af meginþáttum
mannskilnings á miðöldum eru náin tengsl manns og staðar. Dyggðir
manns flytjast yfir á stað og helgi staðar á mann.6 Þetta sést í sögum af
byskupsstólum (gesta episcoporum) þar sem áhersla er lögð á staðinn þar
sem byskupsstóllinn er settur. Sagt er hvernig byskupar fegra og auðga
kirkju og stað. Fagrar byggingar og dýrgripir auka á fegurð staðarins og
eigur, stofnanir og þeir einstaklingar sem tengjast hinum heilaga stað eiga
hlut í helgi hans.7 Ásdís Egilsdóttir hefur fært rök fyrir því að Páls saga gæti
verið viðbót við og um leið hluti slíkrar sögu Skálholtsstaðar ásamt Hung-
urvöku og Þorláks sögu.8 í sögum af því tagi er leitast við að sýna heil-
agleik byskupa hvers af öðrum. Þó að þeir séu misheilagir eru þeir hluti af
helgri byskuparöð sem dregur helgi af staðnum og hann af henni.9 Þannig
öðlast Páll helgi við brúðkaup sitt og andlegrar festarmeyjar sinnar, heil-
agrar kirkju á heilögum stað.
Samkvæmt Páli postula10 og Ágústínusi kirkjuföður eru helgir menn
musteri Guðs (templa Dei). Hegðun þeirra er öðrum dæmi þar sem þeir
fara að dæmi Krists (imitatio Christi). Hegðun Krists er viðmið gjörða
mannsins. Er kirkjuhöfðingjar endurtaka gjörðir hans og helgra manna
sannar það helgi þeirra.11 Að auki á að líkja eftir þeim. í helgri ævisögu eru
orð (verba) óæðri gjörðum (res). Tungumálið er þjónn æðri veruleika og á
að túlka hann.12 Það er ekki nóg að Páll elski hina andlegu festarmey. Eitt
meginhlutverk helgs byskups er að kenna undirmönnum sínum með orðum
og dæmum (docere verbo et exemplo). Það orðalag er ættað úr Cura Pa-
storalis eftir Gregoríus mikla og er víða í ritum kanúka á 12. öld.13 Hug-
myndin um kennslu með dæmum er þó ekki bundin við þá. Litið var á
kennslu (instructio) sem meginhlutverk sögu.14 Dæmi helgra manna er yfir
einstaklingseðli, að fara að því er siðferðisleg þróun til Guðs.15 Er Páll
byskup færir kirkjunni í Skálholti gjafir sýnir hann hvað honum býr í hug,
ást á hinni andlegu festarmey. Táknið er jafnmikilvægt og hugurinn því að
með athöfnum sínum kennir Páll með dæmum.
Páll er eftirlíkjari Krists og því ber að fara að hans dæmi. Daglegra hátta
hans er getið til að þeir verði áheyrendum til eftirbreytni. Þegar sagt er frá
að Páll hafi sjaldan látið kenna kenningar hjá því sem áður var er bætt við:
„En því get eg slíkra hluta við er ólíkt hafa gjört þeir menn er ráðvandastir
voru og vel kunnu að menn megi þeirra dæmi sem flest vita er öllum sé
gott eftir at líkja.“ (427) Venjur Páls eru viðbót við gjörðir annarra ástvina