Andvari - 01.01.2004, Side 155

ANDVARI
ÞEGAR FARFUGLAR FLJÚGA AÐEINS Á VÆNGJUM ÚTÞRÁRINNAR
153
á nýja leið. Bergur útskýrir að „hinir framsýnustu menn“ meðal íslendinga
hafi séð hvert stefndi og því ákveðið að grípa inn í þessa þróun. Fyrsta skref-
ið varðaði menntamál, það er stofnun héraðsskólanna, eitt helsta áhugamál
Jónasar Jónssonar frá Hriflu. Héraðsskólar voru sérstaklega ætlaðir sveita-
æskunni sem átti að fá tækifæri til að mennta sig án þess að þurfa að flytja í
borgina og fjarlægjast þar með sveitina og störfin þar. Þessir skólar fengu
þannig í rauninni að leika stórt hlutverk ekki einungis í menntamálum held-
ur einnig í byggðamálum. Markmiðið var að hægja á flóttanum úr sveitinni.
Hvemig getur Bergur tengt þessa pólitík við farfuglahreyfinguna? Hann segir
að stofnun héraðsskóla og stofnun farfuglahreyfingarinnar séu straumar sem
liggja í sömu átt. Hvort tveggja vinnur gegn því að æskan fjarlægist landið
og náttúru þess. Þriðja átakið sem Bergur nefnir er landgræðslan, það er
sveitaæskan sem ber hana uppi. Þetta virðist vera skrítin hugmynd. En hún
skýrist af því að Bergur segir að sveitaæskan hafi einnig lagt út á nýjar braut-
ir „með ótal nýjum átökum við að klæða landið og vemda náttúru þess og
fegurð.“52 Þar með verkar þetta átak einnig í þá átt að græða ekki einungis
landið heldur að efla sambandið á milli þjóðarinnar og náttúrunnar. Samtals
hefur Bergur þá bent á þrjár eins konar herferðir og þrjá gerendur: ríkið sem
sér um menntamál, borgaræskuna sem stofnar farfuglafélög og sveitaæskuna
sem hjálpar til við landgræðslu.
Að sjálfsögðu er það mikil einföldun af hálfu Bergs og kannski bamalegt
að halda því fram að héraðsskólar, landgræðsla og farfuglahreyfing gætu
komið í veg fyrir frekari firringu borgarbúa og þjóðarinnar allrar frá náttúru,
sögu og þjóðararfi. En hér er ekki ætlunin að gagnrýna skoðanir hans, held-
ur fyrst og fremst að átta sig á því hvað hann skrifaði og skilja hvemig hann
hugsaði og rökstuddi mál sitt. Slík greining hjálpar til við að fá betri skilning
á því hvers vegna farfuglahreyfingin vakti svo ótrúlega mikla athygli og var
tekið svo vel víðast þar sem hún leitaði fyrir sér.
í lokaávarpi Bergs kemur greinilega í ljós að hann skilur farfuglahreyfing-
una sem hluta af þjóðarátaki en alls ekki sem séráhugasvið einhvers hluta
æskunnar eða átak sem stefnt sé gegn öðrum öflum í þjóðfélaginu. í þessu
ávarpi tengir hann einnig fagurfræðilegt viðhorf sitt við hið félagslega:
„Landið okkar með hinni björtu sól og tæra lofti er ótæmandi heilsubrunnur.
Háu fjöllin og hinir fannhvítu jöklanna tindar lyfta okkur í mikilleik sínum
uppyfir útsýnið úr glugga hversdagsleikans, og gera okkur víðsýn og
bjartsýn. Samhjálp í að klífa hin bröttu fjöll gerir okkur félagslynd og fær um
að leysa sameiginlega þau verkefni, sem við í trausti á landið okkar og óbil-
andi trú á framtíð þess öll hlökkum til að taka á.“53