Andvari - 01.01.1895, Side 119

89
Samkvæmt 1. gr. stjórnarskrárinnar hefur þvi
ísland löggjöf sína og stjórn út af fyrir sig 1 hinum
sérstöku málum þannig, að löggjafarvaldið er hjá
konungi og alþingi í sameiningu, framkvæmdarvald-
ið hjá konungi, og dómsvaldið hjá dómendunum. I
2. gr. er ákveðið, að konungur láti ráðgjafann fyrir
ísland framkvæma æðsta vald sitt, en jafnframt, að
það skuli á ábyrgð ráðherrans fengið í hendur lands-
höfðingja, sem konungur skipar og hefur aðsetur
sitt á íslandi, og í 3. gr. er það ákveðið, að ráð-
gjafinn hafi ábyrgð á því, að stjórnarskránni só
fylgt, og alþingi geti komið fram ábyrgð á hendur
honum, eptir reglum, sem nákvæmar verði skipað
fyrir með lögutn. Aptur á móti ákveður konungur,
livort og hvernig ábyrgð skuli komið fram á he'nd-
ur landshöfðingja, ef alþingi ber sig upp yflr þvf,
hvernig hann beitir valdi sínu.
Þessar þrjár fyrstu greinar stjórnarskrárinnar
eru máttarviðirnir í þjóðfjelagsskipun þeirri, er sett
var á fót með stjórnarskránni 1874. Að vísu eru
greinar þessar í ýmsu all-óákveðnar og varhuga-
verðar, einkum að þvi, er snertir fyrirkomulagið á
hinni æðstu umboðsstjórn og ábyrgð hennar. Einn
stærti gallinn var sá, að hin æðsta stjórn íslenskra
mála var eptir setn áður í Danmörku; var hér far-
ið þvert á rnóti þeirri aðalkröfu og ósk Islendinga
fyrr og síðar í stjórnarbótamálinu. að fá alinnlenda
stjórn. Af þessari erlendu búsetu ráðgjafans leiddi
líka, að ábyrgðarákvæði stjórnarskránna urðu mjög
þýðingarlítil, þar scm varnarþing hans var í öðru
landi fyrir útlendum dómstóli samkvæmt 2. gr. í á-
kvörðunum um stundarsakir, og lítið þótti það bæta
úr, þótt hann hefði hér i sinn stað mann ábyrgðar-
lausan fyrir alþingi. Á hinn bóginn var það mikil