Uppeldi og menntun - 01.01.2006, Síða 78

78
grenndarsamfélagsins eru allt tölfræðilega marktækir áhættuþættir frávikshegðunar,
jafnvel þegar tekið er tillit til félagsgerðar skólahverfisins.
Meginniðurstaða okkar er þó sú að félagsgerðareinkenni grenndarsamfélagsins
hafa tölfræðileg tengsl við frávikshegðun unglinga þegar sömu einkennum á einstak-
lingsstigi er haldið föstum. í fyrsta lagi hafa mælingar okkar á stöðugleika í félagsgerð
grenndarsamfélagsins, það er fjölskyldustöðugleika, búferlaflutningum og félags-
legum tengslanetum, umtalsverð samhengisáhrif á frávikshegðun. Niðurstöður sýna
að unglingar sem búa í skólahverfum sem hafa mikinn fjölskyldustöðugleika (þ.e. þar
sem hátt hlutfall unglinga býr hjá báðum foreldrum sínum) sýna að jafnaði minni frá-
vikshegðun en aðrir, burtséð frá því hvort þeir sjálfir búa hjá báðum foreldrum. Enn-
fremur kom í ljós að unglingar sem búa í skólahverfi þar sem búferlaflutningar eru
hlutfallslega algengir (þ.e. þar sem hátt hlutfall unglinga hefur flutt í nýtt hverfi eða
sveitarfélag nýlega) sýna meiri frávikshegðun að jafnaði, að teknu tilliti til þess hvort
þeir hafi sjálfir flutt í nýtt hverfi eða sveitarfélag undanfarið ár. Loks neyta unglingar
í skólahverfum þar sem félagsleg tengslanet eru þéttari (þ.e. þar sem foreldrar þekkja
vini unglingsins og foreldra vina hans í meira mæli) síður fíkniefna, að jafnaði, en þeir
sem tilheyra skólahverfum þar sem félagsleg tengslanet eru veikari, burtséð frá því
hvort þeirra eigin foreldrar þekki vini þeirra og foreldra vina þeirra.
Þessar niðurstöður styðja fyrrgreindar kenningar um félagslega óreiðu og félags-
auð og benda til þess að þau kenningarlegu ferli sem rædd voru hér að framan eigi
sér stað í íslensku samfélagi. Samkvæmt þessum kenningum hefur félagsgerð sem
einkennist af óstöðugleika í för með sér óstöðug og gisin tengsl á milli íbúa grenndar-
samfélagsins, það er unglinga, foreldra og nágranna. Niðurstöður okkar sýna einmitt
að grenndarsamfélög sem einkennast af litlum fjölskyldustöðugleika og tíðum búferla-
flutningum hafa að jafnaði gisnari tengsl á milli foreldra í grenndarsamfélaginu. v­ið
svona aðstæður er talið að félagslegt taumhald á börnum og unglingum veikist, til
dæmis að eftirlit íbúa með því sem fram fer í grenndarsamfélaginu veikist (Sampson
og Groves, 1989; Sampson, Raudenbush og Earls, 1997) og að félagsleg norm missi
áhrifamátt sinn (þ.e. hinar óskráðu reglur samfélagsins um hegðun veikist), enda sé
máttur félagslegra norma grundvallaður á stöðugum og þéttum samskiptum milli
fólks (Coleman, 1988). í samræmi við þessar kenningar benda niðurstöður okkar til
þess að óstöðugleiki í félagsgerð grenndarsamfélagsins og veik tengsl milli foreldra
hafi útbreidd áhrif á frávikshegðun unglinga í grenndarsamfélaginu, burtséð frá heim-
ilisaðstæðum þeirra sjálfra.
Á síðustu árum hafa kenningar um félagsauð (social capital) hleypt nýju lífi í
grenndarnálgunina. Þessar kenningar leggja áherslu á stöðugleika og þéttni félags-
legra tengsla, samstöðu og traust (Coleman 1988; Putnam, 1995). Samkvæmt þessum
kenningum eru aukin samskipti innan grenndarsamfélagsins, til dæmis efling frjálsra
félagasamtaka, talin stuðla að tilurð og eflingu samskiptaneta sem unnt sé að virkja
með ýmsum hætti. Þannig nefnir Coleman (1988) sem dæmi að með því að efla sam-
skipti milli foreldra innan grenndarsamfélagsins aukist áhrif þeirra gilda og norma
sem foreldrar leggja áherslu á og skapi þannig traust og samheldni. Hann lítur svo
á að það séu einmitt svona tengsl sem séu uppspretta þess félagsauðs sem ráði svo
ÞAÐ ÞARF ÞoRP …