Andvari - 01.01.2009, Side 93

andvari
SÖGUHETJAN JÖRGEN JURGENSEN
91
hér blasir við er nefnilega alvarlegur hugsjónamaður, og þó að frásögnin sé
ekki mikið innvortis, er augljóst að þessi Jörundur er pólitískt þroskaður, og
samfélagslega meðvitaður, í anda okkar tíma. Þó að hann sé fljótfær og laus
við undirhyggju, er hann hugrakkur og snar á raunastund. í leikritum Indriða
og Agnars og svo skáldsögu Ragnars kemur Guðrún Einarsdóttir á Dúki all-
mjög við sögu, því að hún er talin hafa verið ástmær Jörundar þann tíma sem
hann dvaldist hér. Henni er lýst sem nokkuð svo rómantískri en ákveðinni
konu og þjóðernislega sinnaðri, enda hafi það haft áhrif á skilning Jörundar á
högum landsmanna. Ef Andrew Wawn hefur rétt fyrir sér í grein um fröken
Guðrúnu Johnsen í tímaritinu Sögu - sem allt bendir raunar til - hefur hún
verið býsna flókinn og merkilegur persónuleiki - þó að ekki yrði ævi hennar
jafn skrautleg og Jörundar. En skrautleg varð hún víst miðað við allar aðstæð-
ur. Hún hefur verið mikil ástkona - Wawn notar hugtakið femme fatale -,
því að þegar Jörundi sleppir verður hún fyrst ástmær Savignacs kaupmanns,
kumpána Jörundar, og síðan íslensks kaupmanns, Gísla Símonarsonar, en þeir
hefðu háð um hana sögulegt einvígi ef Geir biskup góði hefði ekki skorist í
leikinn. En ekki var allt búið þar með, því að enn einn nafngreindan elsk-
huga átti hún, Parke að nafni, sem var sendur hingað sem ræðismaður til að
vernda verslunarhagsmuni Englendinga. Með honum fluttist hún til Englands
en skolaði þó hingað heim aftur. í dag hefði þessi sjálfstæða heimskona átt
nieira val til að nýta sér meðfæddar gáfur sínar, fegurð og þokka til ásta, en
ekki síður menntaþorsta.
En eitt eiga þessir fimm helstu íslensku höfundar sem reynt hafa að lýsa
Jörundi sameiginlegt: þeim er öllum hlýtt til þessa ævintýramanns, sem
bersýnilega lítur á vernd sína sem tímabundið fyrirbæri, meira í þágu lands-
nianna en fyrir sjálfan sig. Þeir setja manngildi hans ofar allri valdabaráttu
stórvelda um auð og áhrif. Skoðanir hans eru mótaðar af upplýsingunni og
frönsku byltingunni. Og þó að verndaratign hans stæði stutt, - sem hann og
sjálfur hefur ætlast til - og hefði kannski minni bein áhrif en ætla mætti, urðu
þessar vikur innlegg í þjóðernisbaráttu íslendinga þær tvær aldir sem síðan
eru liðnar. Reyndar bregður Jörundi fyrir í fleiri íslenskum skáldverkum, eins
°g Vesturfarasögum Böðvars Guðmundssonar, en ég held mig hér við þau
Verk þar sem hann er aðalsöguhetjan.
VIII
Þó að hér væri ætlunin fyrst og fremst að fjalla um Jörund í íslenskum skáld-
skap langar mig í lokin að drepa á nýlega bók eftir rithöfundinn og blaða-
^anninn Claudio Magris, langa skáldsögu, sem sækir efni sitt öðrum þræði
1 ævi Jörundar. Ég segi frá þessu hér, vegna þess að þarmeð er Jörundur
kominn inn á það stóra bókmenntalega kort; höfundurinn er sá sami og setti