Andvari - 01.01.2009, Side 131

JÓN VIÐAR JÓNSSON
Hamlet íslenskrar leiklistar?
Um Lárusar sögu Pálssonar eftir Þorvald Kristinsson
~v
Ævisaga Lárusar Pálssonar eftir Þorvald Kristinsson, sem kom út haustið
2008, heitir því einkennilega nafni „Lárus Pálsson leikari“. Nafnið er vill-
andi sökum þess að Lárus Pálsson var ekki aðeins leikari, hann var einnig
leikstjóri og harla mikilvirkur sem slíkur. Þá var hann leiklistarkennari um
margra ára skeið, hugsanlega sá áhrifamesti sem við Islendingar höfum
nokkru sinni átt. Áhrif hans sem leikara voru mikil og ég efa út af fyrir sig
ekki að hann hafi orðið sinni eigin samtíð hugstæðastur fyrir leik sinn. En
sem leikstjóri og leiklistarkennari markaði hann engu síður spor sem hljóta
að teljast markverð. Því er vitaskuld ekki stungið undir stól í Lárusarsögu
Þorvalds, en mér finnst þetta samt skrýtin nafngift.
Líf Lárusar Pálssonar var bæði ævintýri og harmleikur. Hann er tvímæla-
laust einn mesti hæfileikamaður sem íslenskt leikhús hefur eignast. Hann var
ekki aðeins gæddur óvenjulegri leiklistargáfu; hann var líka greindur maður
og vel menntaður. Þekking hans á bókmenntunum, ekki síst íslenskum bók-
nienntum, var traust. Reynslan sýnir að góðir leikarar þurfa alls ekki alltaf
að búa yfir skarpri, greinandi hugsun eða lifandi áhuga á lífinu og tilverunni.
Stundum virðast þeir fyrst og fremst fleyta sér á meðfæddu innsæi eða eðlis-
greind, og komast furðu langt á því. Lárus hafði þetta allt til brunns að bera:
menntun, vitsmuni, hugarflug, næmleik og innsæi; það er eitt af því sem gerir
hann merkilegan í flóru íslenskrar leiklistar. Að því leyti efa ég raunar, að
nokkur starfsfélagi hans í leikhúsinu hafi staðið honum jafnfætis, annar en
Þorsteinn Ö. Stephensen, hans góði vinur.
Misskipt er manna láni, segir máltækið. Það á einnig við um leikara. í
sumum tilvikum eru hæfileikar þeirra öllum augljósir frá fyrstu stund. Þeir
»slá í gegn“ um leið og þeir stíga á fjalirnar. Hitt er þó algengt, og vísast mun
nlgengara, að menn þurfi langan tíma til að ná fullum þroska. Til eru dæmi
Urn leikara sem vöktu engar sérstakar vonir framan af, en sóttu í sig veðrið,
Þegar á leið, og klifu fyrst tinda listarinnar, eftir að komið var yfir miðjan
aldur. Vera má að slíkir listamenn séu að öðru jöfnu heldur farsælli í starfi
en þeir sem örlát náttúra eða forsjón leggur allt upp í hendurnar á frá fyrstu
stundu, en þó er sjálfsagt allur gangur á því.