Andvari - 01.01.2009, Qupperneq 152

150
JÓN VIÐAR JÓNSSON
ANDVARI
ættu aðeins eitt barn, var hún eyðslukló og þurfti oft að fara utan til að leita
sér lækninga.
Þorvaldur lýsir stöðu Lárusar á þessum tímamótum með eftirfarandi
orðum: „Hann kom hvergi fram í fyrstu sjö sviðsetningum vetrarins [þ.e.
1950-51. Innsk. JVJ] og stóð frammi fyrir þeirri staðreynd að möguleikar
hans til áhrifa voru minni nú en nokkru sinni fyrr. Þegar hann beitti sér var
það oftar en ekki til að andmæla og gagnrýna áform annarra eins og sagan
af þýðingum Indriða Einarssonar sýnir. Þetta var ólíkt því sem verið hafði í
Iðnó. í starfi sínu með Leikfélagi Reykjavíkur valdi hann ævinlega þá leið að
sýna listrænan vilja sinn í verki en hafa lágt um skoðanir sínar á verkefnum
og vinnubrögðum félaganna ef honum hugnuðust þau ekki. Nú voru erjurnar
uppi á borði.“64 Þorvaldur telur að einangrun Lárusar verði varla skýrð nema á
einn veg: þar hafi farið saman „andi kalda stríðsins og óttinn við fagmennsk-
una.“65
Einnig hér má vera, að Þorvaldur einfaldi málin nokkuð, sé of viljugur
til að túlka þau frá sjónarhóli Lárusar. Hafi samskipti Lárusar og Guðlaugs
verið erfið, einkum framan af, þá þarf það ekki að öllu leyti að hafa verið
sök Guðlaugs. Staða Guðlaugs Rósinkranz var sannarlega ekki auðveld. Hann
stóð frammi fyrir því risavaxna verkefni að byggja upp flókna stofnun sem
átti sér engin fordæmi á íslandi. Hann vissi vel að þetta myndi aldrei takast, ef
honum tækist ekki að skapa sæmilegan starfsfrið innan hússins. Hann þurfti
að geta stýrt leikhúsinu með festu, án þess að einangrast og missa tengslin
við starfsliðið.
Þennan vanda leysti Guðlaugur með því að gera bandalag við Indriða
Waage. Börn Indriða, Kristín og Hákon, hafa fullyrt í samtali við mig að
Guðlaugur hafi framan af leitað mjög til föður þeirra eftir ráðgjöf; Indriði
hafi oft setið við símann heima hjá sér og rætt við leikhússtjórann löngum
stundum. Hvort sem Indriði var líklegur til að hafa heilladrjúg áhrif á verk-
efnaval og listræna stefnu hússins, þá var þetta hyggileg ráðabreytni. Indriði
hafði ekki att kappi við Guðlaug um leikhússtjórastöðuna, hann hafði afar
góð tengsl við eldri leikarana og var ugglaust langþjálastur þremenninganna í
samskiptum. Haraldur var elstur þeirra og hafði tæpast margt nýtt til mála að
leggja, þegar hér var komið sögu, auk þess sem hann naut aldrei sömu virð-
ingar sem leikstjóri og yngri mennirnir. A samband Indriða við Olaf Thors,
einn helsta valda- og áhrifamann þjóðfélagsins, hefur áður verið minnst.
Vilhjálmur Þ. var sjálfstæðismaður og því má segja að þarna hafi myndast
ákveðin blokk sem endurspeglaði hina pólitísku valdaskiptingu milli Sjálf-
stæðis- og Framsóknarflokks. í leikhúsinu voru kommarnir einfaldlega settir
til hliðar. Kratarnir hafa varla haft neitt á móti því.
Engu að síður var fjarri því, að Lárusi væri ýtt út í horn. Vera má að honum
hafi fundist hann vera vannýttur sem leikari á fyrsta starfsári Þjóðleikhússins,