Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2003, Blaðsíða 45

PRUTT EÐA ROK OG RETTLÆTI
V. Lokaorð
í prúttlýðræðinu era engar innri skorður sem takmarka efnislega á hvaða
forsendum megi taka bindandi ákvarðanir eða hvert inntak slíkra ákvarð-
ana megi veri. Þær skorður sem prúttlýðræðið setur ákvarðanatöku era
fýrst og fremst formlegar, t.d. að allir skuli fá tækifæri til að segja sitt
(hvort sem einhver hlustar og þarf að taka tillit til þess sem sagt er), að
vægi atkvæða sé jafnt, að engir hafi verið útilokaðir frá þátttöku og að
borgaramir hafi haft tækifæri til að meta þá kosti sem valið er um. Þau
efnislegu takmörk sem ákvörðun þarf að lúta koma fýrst og fremst frá
ytri skorðum, stjómarskrárbundnum réttdndum, ýmsum lögboðnum
ákvæðum og yfirþjóðlegum skuldbindingum. Þessar skorður standa al-
gerlega utan við hið prúttlýðræðislega ferli. I rökræðulýðræðinu er þessu
á annan veg farið. Lýðræðisleg ákvörðun verður að vera í samræmi við
þá forsendu að borgaramir séu ffjálsir og hafi sömu og jöfn réttindi, en
auk þess verður slík ákvörðun að vera réttlætanleg án þess að borgumn-
um sé mismunað með tilliti til ólíkrar Kfssýnar eða verðleika. Þau viðmið
sem lýðræðisleg ákvörðun verður að virða samkvæmt rökræðulýðræðinu
setja því efhislegar skorður bæði við því hver niðurstaða lýðræðislegrar
ákvörðunar má vera og á hvers konar forsendum slík ákvörðun verði að
vera réttlætanleg. Rökræðulýðræðið gerir auk þess ráð fýrir því að sú um-
ræða sem er undanfari lýðræðislegrar ákvörðunar lúti lögmálum rökræðu
þar sem leitast er við að fá sameiginlega niðurstöðu af ólíkum og jafnvel
sundurlausum forsendum. I prúttlýðræðinu er umræðan sem slík alger-
lega stefuulaus og þar er ekkert sem gerir ráð fýrir því að rök og mótrök
séu virt. Þetta veldur því að í prúttlýðræðinu er réttmæt gagnrýni gjam-
an afgreidd sem áróður og jafhvel þegar vísindamenn setja frarn óþægi-
lega gagnrýni á mál sem varðar þeirra fræðasvið, eins og raunin varð í
Kárahnjúkamálinu, þá era þeir gerðir tortryggilegir, bendlaðir við arm-
arlega hagsmuni og málflutningi þeirra þannig ýtt tdl hliðar án þess að
tekið sé efhislegt tillit til hans. Þetta gerist einmitt vegna þess að í
prúttlýðræðinu lýtur tunræðan lögmálum auglýsinga á frjálsum markaði
þar sem takmarkið er að selja sína vöra óháð sannleika og réttlæti.
43