Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2003, Síða 48

MARGRET JONSDOTTIR
ungmennin þess kost að líkjast hetjunni bæði sem þegnar og sem mögu-
legir leiðtogar og sameinast og samsama sig þannig spænskum þjóðararfi
sem Franco hafði kænsku til að eigna sér. Þannig tókst honum að láta líta
svo út að stjóm hans væri eðlilegt framhald af menningarsögu Spánar.
E1 Cid varð mikilvægur í því að sameina þjóðina, hann varð fortíðin
sem skipti máli og hægt var að horfast í augu %úð enda var honum skipt
út fyrir hina sársaukafullu og nýafstöðnu borgarastyrjöld. I því sem á eft-
ir fer verður sýnt hvernig spænsk textafræði „hannaði“ þjóðernissinnaða
ímynd af el Cid í upphafi 20. aldar. Hugmyndaffæði hins Nýja Ríkis
Francos tók þá ímynd til sín og gerði að sinni. Það er athyglisvert því
hinn sögulegi Cid var mótsagnakenndur persónuleiki og hefði rétt eins
hentað til þess að byggja upp hugmyndaffæði lýðræðisríkis þar sem for-
dæmt er hvernig einvaldir ráðamenn ofsækja saklausa þegna og senda þá
í útlegð auk þess sem el Cid var einnig vimn- mára. Notkun á el Cid í
þágu málstaðar Francos kemur fram í fetdschisma á fígúm hans í hátíðar-
höldum hins nýja ríkis en einna skýrast í skrifum manna úr röðtun
hersins sem og í skólabókum. Þetta tvennt verður til tunræðu hér á eftír.
Mótun þjóðarandans
Nokkrum mánuðum áður en borgarastríðinu lauk hafði Francisco
Franco gert upp við sig hvernig hann ætlaði að móta skoðanir spænskra
þegna þegar hann næði völdum. Þann 20. september 1938, lagði hann
fram fyrstu drög að því sem hann nefhdi „La formación del espíritu na-
cional" eða „mótun þjóðarandans11.1 Mótun þjóðarandans var ekki ein-
ungis skyldunámsgrein í öllum skólum landsins heldur hluti af áætlun
sem hafði það að aðalmarkmiði að útrýma öllum vinstriskoðunum (sós-
íalista, kommúnista og stjórnleysingja) og hreinsa þjóðarandann af slík-
um hugmyndakerfum. Aróðurinn átti sér aðallega stað í grunnskólum
landsins í námsgreininni )fMómn þjóðarandans“ sem samanstóð af þrem-
ur námsgreinum sem nefndar vom Maríurnar þrjár: Mómn þjóðarand-
ans, trúarleg mótun og líkamsmótun (formación del espíritu nacional,
formación religiosa og formación física). Þessar námsgreinar gegnsýrðu
skólakerfið og vom ávallt kenndar af fulltrúum stjórnkerfisins. Mariano
Arnal segir að ekki hafi verið gerð minnsta tilraun til að fela þjóðernis-
1 Formación del espíritu nacional", http://www.nodo50.org/sobrera/publicaciones/
solidario/nueve/militar.htm), 18. júlí 2003.
46