Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2005, Blaðsíða 36

KRISTÍN LOFTSDÓTTIR
mynd þjóða, ásýnd eða líkami konu er ráðandi tákn íyrir margar þjóðir."6
Inga Dóra Bjömsdóttir hefur í þth tilliti, eins og fjallað verður nánar mn
hér á eftir, skoðað ímtndir íslensku fjallkonunnar og tengingu hennar við
hreinleika og fegurð íslandsd7 Konur sem þjóðatákn standa einnig oft
fyrir það sem er í húfi fyrir stríðandi aðilad8 Skipulagðar nauðganir
kvenna á stríðstímum em, eins og nýleg dæmi sýna, í senn leið til að nið-
urlægja þjóðina sem slíka og taldar „menga“ þjóðina þar sem konur fæða
af sér þegna hennar í bókstaflegri merkingu. Líkami kvenna er því mið-
lægur í margvíslegum átökum og valdabaráttu sem tengist þjóðernis-
hyggju og opinberri stefhu þjóðríkja.
Ein afleiðing þess að konur em oft táknmtmd þjóða eða samfélags er
sú að líkamar k\ænna hafa verið mikilvægur þáttur í yfirráðum og valda-
baráttu ólíkra hópa. I gegnum líkama kvenna - og yfirráð yfir honum -
hafa karlmenn á táknrænan hátt sýnt vald sitt yfir menningu eða þjóðmn.
Konur með dökkan húðlit hafa iðulega verið skilgreindar sem kymferðis-
leg viðföng. I íslenskum texturn sem ég skoðaði fjrir rannsóknina er oft-
ast ekki minnst á konur sérstaklega en sjá má í nokkrmn ritum slíka
áherslu þar sem mkið er að líkama kvenna, fymferði og lauslæti. I Ferða-
sögu Ama Magnússonar frá Geitastekk 1753-1191 fjallar Arni um konur á
Grænhöfðaeyjum og leggur áherslu á tilraunir þeirra til að „narra“ sjó-
mennina til holdlegs samræðis: „Fátt kvenfólk sá eg þar, sem hafði allan
klæðnað. Svartar voru þær sem kol á kroppnum, hverjar þó vildu narra
vort fólk til holdlegs samræðis þar út í skógnum.“59 I bókinni Ferðaminn-
ingar: Frásögurfrásjóferðum víða um heim, sem Sveinbjörn Egilsson ritaði
um ferðir sínar á árunum 1880-1905, er einnig lögð áhersla á lauslæti
kvenna.60 Sveinbirni verður tíðrætt mn brjóst kvenna: „Þessi dásainlegu
brjóst, gljáandi en dökk“ segir hann meðal annars um það sem fyrir augu
56 Sjá Pratt, „Women, Literature and National Brotherhood“; Yuval-Davis, Gender
and Nation.
57 Inga Dóra Bjömsdóttir, ,,‘Þeir áttu sér móður’: Kvenkenndir þættir í mótun ís-
lenskrar þjóðernisvitundar," Fléttur: Rit Ratmsóknastofii íkvennafraðum, ritstj. Ragn-
hildur Richter og Þórunn Sigurðardóttir, Reykjavík: Háskólaútgáfan, 1994, bls.
65-85.
38 Pratt, „Women, Literature and National Brotherhood,“ bls. 52.
59 Arni Magnússon, Feróasaga Ama Magnússonarfirá Geitastekk 1753-1797, Revkjavík:
Bókaútgáfan Heimdallur, 1945, bls. 81-82.
60 Sveinbjörn Egilsson, Feróarwnningar: Frásögitr frásjófierðum víða um heim, Reykjavík:
Félagsprentsmiðjan, 1922, bls. 83-85, 323.
34