Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2005, Side 224

SEYLA BENHABIB
Seyla Benhabib hefur gbmt við það í skrifum sínum að lesa skbning shm á
menningu og menningarlegri togstreitu inn í rök fyrir þeirri hugmvnd um lýðræði
sem á íslensku hefur jöfuum höndum verið nefnd umræðulýðræði, samræðulýð-
ræði og rökræðulýðræði (e. delibei-ative dermcracy) og í þeim kafla bókarinnar sem
hér birtist fjallar hún um hvemig hægt er að bregðast við fjölmenningarlegum
vanda án þess að varpa fyrir róða meginhugmyndum rökræðulýðræðisins.
Margir hafa haldið því ffam að fjölmenning skapi vestrænni lýðræðishefð
óleysanlegan vanda og að því verði stjómvöld að velja á milli algildra réttlætis-
sjónarmiða annarsvegar og fjölmenningarlegra samninga hinsvegar. Skemmst er
að minnast yfirlýsingar eins af frambjóðendum til formanns breska Ihaldsflokks-
ins, og innanríkisráðherra í skuggaráðuneytd flokksins, Dathd Daris, sem lýsti
því yfir að fjölmenningarstefha væri úrelt fyrirbæri, hér eftir skYTldu huiflytjend-
ur til Bretlands virða breskan lífsmáta og hugsunarhátt í stað þess að samfélag-
ið lagaði sig að þörfum, óskum og kröfum ólíkra menningarhópa.2
Benhabib heldur því hinsvegar fram að hinn ahnenni rammi rökræðulýðræð-
is rúmi það tillit og þær kröfur sem fjölmenning skapar ef tið föllum ekki í þá
gryfju að skflgreina menningu út ffá forsendum einhverskonar eðlishyggju.
Fjölmenningarlegt rökræðulýðræði verður að geta hleypt hinum ólíku röddmn
að án þess að takmarka umræðuefhin.
Rússneski heimspekingurinn Mikhail Bakhtín gerði samræðu menningar-
heima talsverð skil í verkum sínum og benti á að öll samamamenning er til kom-
in fyrir flókna og margendurtekna fundi menningarheima, menningin verður til
á krossgötum.3 I Ijósi þess að blöndun er forsenda menningarinnar frekar en
hindrun á vegi hennar er sú greining á samtímastjórnmálum sem gerir átök
menningarheima að einhverskonar lögmáh á alvarlegum villigötum. I bók sinni
tekst Benhabib, og það kemur vel ffam í kaflanum sem hér birtdst, að beita svip-
uðum röksemdafærslum og Bakhtín á svið stjómmálanna. Þó að hann sé eklá
meðal þeirra höfunda sem hún vísar til er hhðstæðan augljós.
Bakgrunnur Seylu Benhabib er fjölmenningarlegur sem að einhverju leyti get-
ur skýrt sjónarhom hennar og þekláng hennar á memiingu og stjórmuálum Mið-
austurlanda er aldrei fjarri greiningu hennar á stjómmálum samtímans. Benhabib
er fædd í Tyrklandi en menntuð í Bandarikjunum og starfar nú við Hanurdhá-
skóla. Hún er best þekkt fyrir skrif sín um femínisma, ekki síst bókina Staðsetning
sjdlfiins: Kyngervi, samfélag og póstmódemismi í samtímasiðfræði (Situating the Selfi
Gender, Community and Postmodemism in Contemporary Ethics) sem kom út 1992.
Jón Olafsson
2 Sjá til dæmis vef BBC, ffétt frá 3. ágúst 2005: http://news.bbc.co.Uk/f/hi/
uk_politics/4740633.stm. Sótt 28.11. 2005.
3 Sjá Mikhail Bakhtín, Orðlist skáldsögunnar, ritstj. Benedikt Hjartarson, Reykjavík:
Bókmenntaffæðistofnun Háskóla Islands, 2005.
222