Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2005, Blaðsíða 230

SEYLA BENHABIB
hjá Rawls ekki í hinu borgaralega samfélagi, heldur í ríkinu og skipan þess
og þá fyrst og fremst á hinum lagalega vettvangi og í stofnunum hans.
Líkan Rawls og rökræðulíkanið greinir á í þremur þýðingarmiklmn at-
riðum: rökræðulíkanið takmarkar ekki aðgang að hinu opinbera samtali
heldur hvetur frekar til samræðu um markalínur hins opinbera og hins
persónulega. I öðru lagi staðsemr röki-æðulíkanið opinberan vettvang
innan borgaralegs samfélags, og það beinist frekar að því á hvaða hátt
stjómarfarslegir hættir og „menningarbaklandið" virka hvort á annað.
Og að lokum, á meðan líkan Rawls leggur áherslu á „stjórnmálalegt vald
sem er óhagganlegt og boðandi,“ þá leggur röki-æðrdíkanið áherslu á að
ferlið til skoðanamyndunar lúti ekki valdboði, sé ekki óhagganlegt og fari
fram á opinberum vettvangi sem er opinn öllum.
Til þess að meta til fulls hvað líkan Rawls hefur í för með sér fyri r
fjö 1 menningar 1 egan ágreining verður að hafa í huga að pólitískt frjáls-
lyndi sprettur af „pólitískum“ skilningi á mamieskjunni. Samkvæmt
þeirri kenningu er litið svo á að einstaklingarnir séu sjálfráða, í þeirri
merkingu að opinberlega - það er, frá sjónarmiði helstu stofhana í frjáls-
lyndu samfélagi - er litið svo á að þeir geti (1) myndað sér skilning á
hvað hið góða er og farið eftir þeim skilningi og (2) að þeir geti tekið
þátt í sanngjörnu samstarfi um hverjar skuli vera undirstöður réttlætis-
ins. Eins og þekkt er snérist Rawls frá siðferðislegum skilningi á mann-
eskjunni að pólitískum skilningi í ritinu Political Liberalism (1993) vegna
þess að hann áleit að sú tegund siðferðislegs sjálfræðis sem hann var
talsmaður fyrir í A Theory ofjustice (1971) væri of vafasöm forsenda til
að vera grunnur fyrir „skarað samkomulag sem tekur tillit til margra
þátta“ í frjálslyndu samfélagi. I slíku samfélagi eiga mismunandi hópar,
félög og samtök eftir að fylgja mismunandi skilningi á hinu góða og í
sumum tilvikum munum við geta séð á venjurn þeirra og skipan að þessi
skilningur er í greinilegri andstöðu við sjálfræðisviðmið. Strangtrúaðir
gyðingar og múslímar eru ekki einu hóparnir í frjálslyndu samfélagi sem
ekki myndu uppfylla stranga skilgreiningu á siðferðislegu sjálfræði. Það
sama á við um kaþólsku kirkjuna og Amishfólkið. Með sjálfræði er átt
við að einstaklingarnir líta á sjálfa sig og eigin dómgreind sem upp-
sprettu gildra siðferðilegra krafna og þetta er augljóslega í andstöðu við
grunnhugmyndir margra slíkra samtaka. Samskipti sem einkennast af
stigveldi sem og ýmiss konar kynbundin mismunun og nrismunandi
228