Læknablaðið : fylgirit - 01.02.2001, Síða 21

IÐORÐAPISTLAR LÆKNABLAÐSINS 1-130
flokkunarkerflnu og bakteríunöfn sett fram á
latínu. Fyrst er skrifað nafn ættkvíslar (genus) og
er upphafsstafurinn skrifaður með stórum staf, en
síðan nafn tegundar (species) með litlum stöfum.
Bakteríunöfn á latínu skal skástrika á prenti, en
undirstrika í handriti, dæmi: Klebsiella pneum-
oniae, Streptococcus mutans. Því miður vill oft
verða misbrestur á þessu, jafnvel í Læknablaðinu.
Ættkvíslir tilheyra ætt (family), ættir flokki (class),
flokkar fylkingu (division) og fylkingar ríki (king-
dom). Nokkur bakteríunöfn hafa verið íslenskuð,
en aðeins örfá íslensku orðanna eru notuð, til
dæmis klasakokkar (Staphylococcae) og keðju-
kokkar (Streptococcae). Óþarfi er að íslenska öll
bakteríunöfn.
Vonandi verður þessi greinarstúfur tilefni til
frekari skrifa og umræðna um nafngiftir í sýkla-
fræði. Rétt er að geta þess að upplýsingar um upp-
runa orða eru fengnar úr Orðsifjabók Asgeirs
Blöndal Magnússonar. _
Karl G.
Kristinsson
FL 1990; 8(8): 6-7
Nokkrar tillögur til þýðinga
I FYRRI ÍÐORÐAPISTLUM HEFUR STUNDUM
verið óskað eftir tillögum að íslenskun
fræðiorða. Nokkrir góðir menn hafa sinnt
þessu kalli og sent tillögur. Þær eru þó alls ekki nógu
margar og mikið er enn af óþýddum íðorðum í fórum
Orðanefndar. Lesendur eru enn einu sinni hvattir til
að koma á framfæri hugmyndum og tillögum um góð
og þjál íslensk heiti á læknisfræðilegum fyrirbærum.
Orðin, sem nefndin hefur ekki treyst sér til að þýða,
eru merkt með spurningarmerki „?“ í íðorðasafni
lækna, en ekki er síður óskað eftir athugasemdum við
önnur orð sem þýða mætti betur en gert hefur verið.
Tímabært er nú að taka til umræðu nokkrar af þeim
tillögum sem borist hafa. Flestir tillögusmiða hafa
óskað nafnleyndar og verður það virt.
Agonal
Þetta lýsingarorð er komið úr grísku þar sem agon
var notað um baráttu, þjáningu eða mikinn sársauka.
Agonal vísar til síðustu augnablikanna fyrir andlátið
og er oftast notað til að lýsa ýmsum breytingum sem
geta átt sér stað í líkamanum meðan hið svokallaða
dauðastríð stendur yfir, til dæmis agonal aspiration,
agonal rhythni eða agonal hemorrhage. Tillögurnar,
sem fram hafa komið, byggjast á því að vísa í agon
sem dauðastríð, deyð eða fjörbrot. Þá væri til dæmis
hægt að tala um deyðarsvelgingu, fjörbrotstakt,
dauðastríðsblæðingu og svo framvegis.
Varus, valgus
Cubitus varus og cubitus valgus eru án þýðingar í
orðasafninu. Varus og valgus lýsa afbrigðilegri stöðu
útlimahluta og ákveðinna liðamóta, vísun að (varus)
eða vísun frá (valgus) miðlínu líkamans, samanber
genu varum og hallux valgus. í íðorðasafninu er
varus þýtt sem njóra-, en valgus sem kið-.
Sé fast haldið við samræmingu þýðinga væri
rökrétt að nota heitin njóra-olnbogi og kið-olnbogi
um cubitus varus og valgus. Þetta hljómar þó ekki
vel og er vart til þess fallið að auka skilning. Það
hefur hins vegar lengi verið talið eðlilegt að nefna
þá menn kiðfætta sem hafa genu valgum, því að kið,
afkvæmi geitar, mun vera með innbeygð hné. Orð-
myndina kiðhné má því vel verja, en heitið kiðtá
verður heldur erfiðara viðfangs. Samkvæmt Orð-
sifjabók Asgeirs Blöndal Magnússonar hefur njóri
upphaflega merkt hnúskur eða kúla og samkvæmt
því gæti njóratá átt betur við urn hallux valgus.
Hvað sem þessu líður þá hefur einn spaugfuglinn
í læknastétt komið með tillögu um að varus verði
ná- og valgus verði frá-. Lesendur geta svo sjálfir
gert tilraunir með heiti þeirra líkamshluta sem lýsa
þarf. Önnur tillaga gerir ráð fyrir að cubitus varus
verði aðviksarmur og að cubitus valgus verði frá-
viksarmur.
Cyclopia
Cyclopia er notað um það ástand sem fram kemur
þegar augu og augntóttir eru vansköpuð og sam-
runnin að miklu eða öllu leyti. Stungið er upp á að
þetta nefnist cinglyrnun og að orðmyndin cydops
verði þýdd sem einglyrningur.
Menometrorrhagia
Menorrhagia er notað um of miklar tíðablæðingar
hjá konurn, asatíðir, og metrorrhagia um blæðingar
milli tíða, en menometrorrhagia er notað þegar hvort
tveggja er til staðar hjá sama sjúklingi. Tillaga kom
um að þýða síðastnefnda orðið með samsetningunni
asa- og ringultíðir.
Splinter hemorrhage
Splinter hemorrhage er notað um smáblæðingar sem
sjást undir nöglum við hjartaþelsbólgu af völdurn
baktería. Þessar blæðingar líkjast flísunt og mætti því í
beinni þýðingu kalla flísablæðingar. Aðrar tillögur
nefna rákarblæðingar og broddblæðingar.
FL 1990; 8(9); 4
Læknablaðið/ fylgirit 41 2001/87 21