Læknablaðið : fylgirit - 01.02.2001, Page 56

ÍÐORÐAPISTLAR LÆKNABLAÐSINS 1-130
kölluð íferð. Sú þýðing þarf einnig að komast inn í
Iðorðasafnið, en gagnar sjálfsagt ekki við ofangreint
hugtak. Invasive research nefnir íðorðasafnið inn-
gripsrannsóknir, en segja verður að hvorki lág-
marksinngripsmeðferð eða lágmörkuð inngrips-
meðferð uppfylli skilyrðið sem sett var um „þægilegt
samheiti“. Nú er óskað eftir betri hugmyndum.
Asthma
Islenska heitið á sjúkdómnum asthma er svolítið á
reiki. Sumir nota orðið í hvorugkyni,/;«c3 astmað, en
aðrir í karlkyni, hann astminn. Þetta er sjálfsagt í
lagi, en til viðbótar er framburðurinn orðinn svo linur
að „téið“ heyrist ekki og gjarnan er sagt „assma“ eða
„assmi“. Því hafa suntir sleppt „téinu" í rituðu máli
einnig, og skrifa asma eða asnii. Þetta finnst undir-
rituðum rökrétt, en hver eru nú viðbrögð þeirra sem
telja sig málið varða?
FL 1994; 12(1); 4
Fimmtugasti pistillinn
Íðorðapistlar hafa nú birst reglulega
frá því í janúar 1990. Hugmyndin að slíkum
orðapistlum kom fram eftir að undirritaður
hafði fengið birtan ritdóm um íðorðasafn lækna í maí-
hefti Fréttabréfs lækna 1989. Formaður Orðanefndar
læknafélaganna og þáverandi ábyrgðarmaður
Læknablaðsins, Örn Bjarnason, sá strax leik á borði
og hvatti til þess að undirritaður tæki að sér efnisöflun
og umsjón íðorðapistils. I febrúar-pistlinum það ár var
áætluninni lýst með þessum orðum: „5VO hefur um
samist að undirritaður leggi til efni fyrst um sinn.
Það er þó að nokkru leyti undir viðtökum les-
endanna komið hvert framhaldið verður. Lœknar
og aðrir þeir, sem Fréttabréfið lesa, eru hér með
beðnir um að koma á framfœri athugasemdum í
orðaþáttinn og tillögum, sem gœtu komið að gagni
við vinnslu og endurskoðun íðorðasafns lœkna.“
Nóg hefur borist af ábendingum og fyrirspurnum
frá læknum, þannig að aldrei hefur skort efni í pistil-
inn. Ekki eru nokkur tök á því að gera því öllu skil,
en öllu er haldið til haga og verður tekið til ræki-
legrar athugunar. Fyrirspurnir og ábendingar eru alltaf
velkomnar og þökk ber öllum þeim sem áhuga sýna.
Undirritaður hefur haft mikla skemmtun af því
að skrifa pistlana og af því að vinna þá forvinnu
sem nauðsynleg er í hvert skipti. Óskir og tilmæli
um að aðrir læknar tækju að sér einn og einn pistil
hafa hins vegar lítinn árangur borið, einungis tveir
af þessum 50 eru ritaðir af öðrum. Væntanlega er
slíkt þó ekki með öllu útilokað þó að síðar verði.
Þó að „önnur verkefni, leti og almenn vesöld“
komi stundum í veg fyrir framkvæmdir, eins og
segir í fyrrnefndum ritdómi, þá eru engin áform um
að hætta pistlaskrifum að sinni. Ljóst er að áhugi
lækna á málvöndun er smátt og smátt að aukast.
Víst er líka að strangar kröfur Læknablaðsins um
vandað mál á fræðigreinum íslenskra lækna leggja
lóð á rétta vogarskál. Þá gerir almenningur einnig
auknar kröfur til lækna og annarra heilbrigðis-
starfsmanna um að skrif þeirra, umræður og út-
skýringar séu á íslensku en ekki á „læknamáli“.
Þáttur Víkverja
Víkverji Morgunblaðsins 5. janúar 1994 stakk upp á
því að „eitt allsherjar málhreinsunarátak“ væri besta
gjöf sem þjóðin gæti gefið sjálfri sér í tilefni af 50 ára
lýðveldisafmælinu. Hann sagði síðan orðrétt: „Þar
mega engar eftirlegukindur halda að þœr séu yfir
málvernd og málhreinsun hafnar.“ Síðan gagnrýndi
hann málfar lækna með þessum orðum: „... ogfrómt
frá sagt skildi Víkverji minnst afþví sem lœknarnir
sögðu við hann, og alls ekki neitt, þegar þeir rœddu
sín á milli, þar sem krankleiki skjólstœðings Vík-
verja var umrœðuefnið. Ekki var um enskuskotið
tungutak að rœða, heldur latínuskotið.“
Taka rná undir gagnrýni Víkverja hvað varðar
þau orð læknanna, sem honum voru ætluð. Illt er til
þess að vita ef læknar hafa það fyrir sið að ræða við
sjúklinga sína eða umboðsmenn þeirra á slíku
slangurmáli að þeir skilji ekki. Hvort læknum leyf-
ist að ræða sín á milli á „læknamáli“ um vandamál
eða krankleika sjúklinga sinna, er hins vegar önnur
saga.
Víkverji þessi sagði enn fremur, að brýnt væri
að þýða á íslensku þau nafnorð, orðasambönd og
hugtök, sem læknar nota í starfi sínu, og að gera
notkun þeirra virka. Honum er greinilega ókunn-
ugt urn íðorðasafn lækna, sem er séríslensk læknis-
fræðiorðabók með um 30 þúsund fræðiorðum,
enskum og latneskum, sem þýdd hafa verið á ís-
lensku. En þó að útgáfa íðorðasafnsins sé hreint
þrekvirki og til mikils sóma fyrir læknafélögin, þá
er vissulega ekki nóg að gert fyrr en íslensku
fræðiheitin eru komin í almenna notkun. Hafi
Víkverji þökk fyrir gagnrýnina.
Alexithymia
Fyrst á annað borð er farið að nefna blaðamenn þá
má geta þess að Jónína Leósdóttir, blaðamaður hjá
Fróða hf„ hringdi og bað um aðstoð við að finna ís-
lenskt heiti á fræðihugtakið alcxithymia. Því var fljót-
svarað að orðið fannst hvorki í íðorðasafninu né í
þeim erlendum læknisfræðiorðabókum, sem undirrit-
uðum voru tiltækar.
56 Læknablaðið / fylgirit 41 2001/87