Læknablaðið : fylgirit - 01.02.2001, Síða 109

ÍÐORÐAPISTLAR LÆKNABLAÐSINS 1-130
sem minnkar yfirborðsspennu vatnslausnar eða
spennu í snertifleti lausnar við annan vökvafasa.
Eitt helsta efnið af þessu tagi er framleitt í lungna-
blöðrum mannsins, myndar þar einfalt lag (mono-
layer) á yfirborði lungnablöðruþekjunnar og dreg-
ur úr yfirborðsspennu lungnablöðruvökvans. Þegar
þetta efni er til staðar opnast blöðrurnar auðveld-
lega við innöndun, þó þær falli saman eftir útönd-
un. Skortur á þessu náttúrulega efni kemur fyrir
hjá fyrirburum, en tilbúin yfirborðsvirk efnasam-
bönd eru nú komin í notkun við öndunarmeðferð
og hafa ætíð verið nefnd „sörfaktant“ á slangur-
málinu. Hugmynd Sigurðar er sáraeinföld, að
tekið verði upp heitið spennuleysir. Engin ástæða
er til þess að reyna að betrumbæta það, en lýst er
eftir athugasemdum eða öðrum hugmyndum.
Perfusionist
Viktor Magnússon hafði samband fyrir nokkru síðan
og óskaði eftir aðstoð við að finna heiti á starfsgrein
sína. A ensku er notað starfsheitið perfusionist, en
íslenskt heiti hefur ekki fengist. Viktor hefur grunn-
menntun í rafeindafræði og vinnur við daglegan
rekstur hjarta- og lungnavélar, ósæðardælu og við
blóðflæðimælingar í tengslum við hjarlaskurðlækn-
ingar. Samstarfsmaður hans hefur hins vegar grunn-
mentun í meinatækni.
Perfusion er skilgreind sem heilbrigðistengd
starfsgrein á þann veg að hún fáist við notkun
tœkjabúnaðar til að leiða blóð og súrefnismetta það
utan líkama sjúklings. Perfusionist er síðan starfs-
maður sem hefur frœðilega, tœknilega eða klíníska
undirstöðu og þjálfun til þess að stjórna þeim bún-
aði, sem tímabundið viðheldur blóðflœði utan líkama
sjúklings meðan á lœknisfrœðilegri aðgerð stendur.
í uppkasti því að starfslýsingu, sem Viktor afhenti
undirrituðum, er gert ráð fyrir grunnnámi í meina-
tækni, tæknifræði, verkfræði, hjúkrunarfræði, eða
læknisfræði og síðan tveggja ára bóklegu og verk-
legu sérnámi. (Framhald í næsta blaði.)
Lbl 1999; 85:179
Iðrabólga, iðraólga
I JANÚARHEFTI L/EKNABLAÐSINS 1999 BIRTIST
opið bréf til undirritaðs frá Jóni Steinari
Jónssyni, lækni. Af misgáningi var því ekki
svarað að bragði og beðist er afsökunar á því. Jón
varar við notkun íslenska heitisins iðrabólga, þegar
verið er að fjalla um þá sjúkdóma sem á ensku
nefnast inflammatory bowel disease. Hann telur
hættu á ruglingi vegna þess að til sé hljómlíkt íslenskt
læknisfræðiheiti, iðraólga, sem notað sé um allt annað
fyrirbæri, irritable bowel disease. og hafi náð
nokkurri útbreiðslu. Undirritaður tekur undir
viðvörun um hættu á ruglingi, en vill ekki ljúka
málinu með því einu.
Þarmabólga
Fyrst er það nafnorðið iður sem er gamalt heiti á inn-
yflum manna og dýra (sjá pistil 105 til frekari skýr-
ingar) og vísar ekki sérstaklega til meltingarvegar.
Svo er það enska heitið bowel. Afstaða Iðorðasafns
lækna er skír, bowel er samheiti við intestinum, sem
er þarmur eða görn. Þá eru það lýsingarorðin in-
flammatory, sem merkir bólgu-, og irritable, sem
merkir: 1. hrifnœmur. 2. viðkvœmur, styggur. 3. skap-
styggur, ýfinn, hörundssár. Loks má nefna að ICD-
10 birtir íslenska heitið garnabólgusjúkdómur um
inflammatory bowel disease, en undirritaður hefur
notað heitið þarmabólgusjúkdómur undanfarin ár.
Iðraólga
í sjöunda hefti Iðorðasafnsins, I-K, má finna irritable
colon og nokkur erlend samheiti. Þar er eingöngu til-
greint íslenska heitið heilkenni ristilertingar. í ís-
lenskri þýðingu ICD-10 birtist hið miður lipra heiti
garnaertingarheilkenni, en einnig heitið ertingarrist-
ill, sem er bein þýðing á irritable colon. Undirritaður
hefur ekki verið ýkja hrifinn af heitinu iðraólga. Það
er hins vegar stutt og lipurt og sé svo, sem Jón Steinar
fullyrðir, að það hafi fengið kjölfestu, þá er ekki
ástæða til að leggjast gegn því. Heiti sem þessi verða
að vera rökrétt og helst bæði skiljanlegt sjúklingum
og ásættanlegt heilbrigðisstarfsmönnum. Skoða má
þó ýmsar aðrar hugmyndir, svo sem þarma-, garna-
eða iðra-, -erting, -reiting eða -ýfing. Gaman væri að
heyra af fleiri hugmyndum.
Starfsheiti
I síðasta pistli var sagt frá beiðni Viktors Magnússon-
ar um aðstoð við að finna gott starfsheiti í stað enska
heitisins perfusionist. Undirritaður gekk að því verk-
efni með hálfum huga, því starfsheiti geta verið afar
viðkvæmt mál. Starfsheiti gegna mörgum hlutverk-
um. Sum vísa fremur til menntunar en starfs, svo sem
guðfræðingur og lögfræðingur. Önnur gefa til kynna
að formlegar kröfur hafa verið uppfylltar og ákveðin
réttindi veitt, svo sem prestur og lögmaður. Sum eru
lögvernduð, önnur óformleg, sum eru tæknileg, önnur
fræðileg, og þannig mætti áfram telja.
Starfsheiti leitast mörg við að lýsa eðli starfs og
helst einnig þeirri menntun sem að baki býr. Oft er
erfitt að aðgreina starfsheiti og stöðuheiti, en þau
Læknablaðið/ fylgirit 41 2001/87 109