Tímarit Máls og menningar - 01.05.1973, Síða 101

Framtíð kapítalismans
Hvað verzlun viðkemur, er þetta tiltölulega almennt álit manna. Skipti á hrá-
eíni og fullunnum vörum haldast í sama horfinu og breytast ekki í annars
konar verzlun. Alþekkt er, að á friðartímum breytist hlutfallið milli verðs
á útfluttum og innfluttum vörum þeim löndmn í óhag, er flytja út lítt eða
ekkert unnar vörur. Enginn þáltur milliríkj averzlunar getur leitt til þróunar
í öfugþróuðum löndum, þvert á móti stuðlar hún að og viðheldur öfugþróun-
inni. Hið sama gildir um fjárfestingu miðsvæðisins á jaðarsvæðinu, þótt því
yrði án efa einróma neitað af borgaralegum hagfræðingum. Ég hef ekki í
huga að leiða ykkur í myrkviðu kenninga um erlenda fjárfestingu, en mig
langar til að vekja athygli ykkar á nokkrum tölum, sem vega þungt á metun-
um, og ég tel, að ekki sé unnt að gera grein fyrir, ef kenningar borgaralegrar
hagfræði eru réttar. Ég á hér við upplýsingar um fjárfestingu Breta og
Bandaríkjamanna utan landa sinna á þeim tímum, er umsvif þessara aðilja
hvors um sig voru hvað mest. Þessar tölur sýna, hvaða áhrif erlend fjárfesting
hefur á samband vanþróaðra og þróaðra svæða.
Hápunktur brezku heimsvaldastefnunnar og þá auðvitað um leið fjárfest-
ingar Breta erlendis var síðasta hálfa öldin fyrir fyrri heimsstyrjöldina. Á
tímabilinu 1870-1913 nam erlend fjárfesting Breta 2,4 milljörðum sterlings-
punda nettó, samkvæmt almennt viðurkenndum upplýsingum. Þetta þýðir,
að fjárfesting Breta erlendis var 2,4 milljörðum punda hærri en fjárfesting
erlendra aðilja í Bretlandi. Við fyrstu sýn gæti litið svo út, að Bretar hafi
með þessu veitt öðrum þjóðum aðgang að umtalsverðum hluta auðæfa sinna.
Þetta var í sannleika sagt mjög há upphæð, jafngildi um það bil 12 milljarða
Bandaríkjadala þeirra tíma, og kaupgeta dollarans var þá að minnsta kosti
þrisvar sinnum meiri en nú. Nettó fjárfesting Breta 1870-1913 var því nærri
þvi 25 milljarðar nútíma dollara. Þetta er mikil fjárfesting, hvort sem um-
rætt tímabil eða nútíminn er hafður í huga. En öll mál hafa fleiri en eina
hlið, og önnur hlið þessa máls er auðvitað arðurinn af þessari fj árfestingu.
Á sama tímabili, þ. e. 1873-1913, voru nettó tekjur Breta af erlendri fjár-
festingu 4,1 milljarðar sterlingspunda. Ef reikningurinn er gerður upp, sést,
að það, sem inn hefur komið á fjárfestingarreikningi, er 70% meira en það,
sem út liefur farið af sama reikningi. Þetta var einn mesti gróðavegur um-
rædds tímahils. Hægri hönd afhenti peninga, og sú vinstri tók á móti pening-
um. En sú vinstri fékk 70% meira en sú hægri lét af hendi. Hver hjálpaði
hverjum? Það er auðséð, að önnur lönd, jafnt þróuð sem vanþróuð, greiddu
Stóra-Bretlandi skatt með hjálp þessa fjárfestingakerfis.
Lítum þá á Bandaríki Norður-Ameríku eftir síðari heimsstyrjöldina. Ég
91