Tímarit Máls og menningar - 01.05.1973, Síða 120

Tímarit Máls og menningar
við frænd- og venslafólk sitt og sama er
að segja um frásagnir hans um skipti
Tryggva við allan þann manngrúa, sem
hann átti skipti við, höf. beitir þá sál-
fræðilegum skilningi og verða því margar
mannlýsingar hans minnisstæðar.
Myndhreyting Tryggva Gunnarssonar
frá framfarasinnuðum athafnamanni og til
fremur íhaldssams fjármálamanns er sýnd
með miklum ágætum og forsendunum fyr-
ir þeim hreytingum eru gerð góð skil.
Rit þetta er nú orðið meðal höfuðrita ís-
lenzkrar sagnfræði og er þetta þriðja bindi
veigamest hinna þriggja.
I ævisögu Tryggva Gunnarssonar eru
heimildir nýttar til sögurannsókna og sögu-
ritunar, en í nýútkominni íslandssögu 19.
til 20. aldar1 er textinn nokkurskonar
kommentar við heimildirnar, auk þess er
ætlunin að gefa út heimildartexta, talna og
taflna sem bókarauka. Ritið er ætlað til
kennslu og hentar vel sem slíkt, með viss-
um viðhótum og úrfellingum eða stytting-
um og hætir þar úr brýnni þörf. Pólitíska
sagan er höfuðviðfangsefni og einnig rek-
ur höfundur efnahagssöguna, en tengslin
þar á milli eru ekki skýrð sem skyldi.
Tengsl íslenzkrar verzlunar og sjálfstæðis-
baráttunnar eru lítt krufin, hvað átti As-
geirsverzlun á ísafirði mikinn þátt í því
að styrkja baráttu Jóns Sigurðssonar?
Hvar eru rakin tengsl hákarlsaflans við
Eyjafjörð og stofnunar Gránufélagsins og
síðar Kaupfélags Þingeyinga? Islenzk
verzlunarstétt fyrri hluta 19. aldar átti ekki
ósmáan þátt í sjálfstæðisbaráttunni, sem
var sjálfsögð afstaða dugmikilla kaup-
manna, aukið stjórnarfarslegt sjálfstæði
var þeirra hagur.
1 Heimir Þorleifsson: Frá einveldi til lýS-
veldis. Islandssaga ejtir 1830. Bóka-
verzlun Sigfúsar Eymundssonar, 1973.
270 bls.
Eins og hæfir kommentar við heimildir,
þá skortir þyngdarpunkta í þessa saman-
tekt. Þá kemur það, til hvers er verið að
skrifa sögu, nema þá sem kommentar?
Hér er lýst sjálfstæðisbaráttu þjóðarinnar
fram til lýðveldis, en þá er líkt og sjálf-
stæðisbaráttan hverfi á blöðum þessarar
hókar og er sjálfsagt horfin hjá mörgum.
Höfundur aðgreinir persónusöguna fram-
vindu sögunnar, hann setur upp sérkafla
um þá menn, sem mest áhrif hafa á hverj-
um tíma. Þessi aðgreining persónusögu
og almennrar sögu verður til ofmikiUar
sundurgreiningar í bókinni. Sérhæfing á
öUum sviðum er einkenni vorra tíma, en
bútaskrif af svona tagi eru hálf ankanna-
leg. Höf. segir í formála, að persónusaga
hafi jafnan verið ríkur þáttur íslenzkrar
sagnaritunar, e. t. v. of ríkur, og því hafi
hann þennan hátt á. Þessi aðferð deyfir
hókina og eykur á kommentarbragðið.
Bókmenntir og áhrifum þeirra á íslenzka
pólitík er sleppt, þar kemur sérhæfingin til
sögunnar, hókmenntir eru sjálfstæð grein,
sem tilheyra bókmenntasögunni, gæti mað-
ur álilið að höf. héldL En sumir segja að
bókmenntirnar hafi haldið lífinu í þjóð-
inni á fyrri öldum, það er kannski fullmik-
ið sagt, en þær áttu sannarlega mikinn
þátt í andlegri reisn þjóðarinnar, en þá
er komið út í pólitík og stefnumótun. Allt
slíkt forðast höfundur sem heitan eld. Það
er áreiðanlega verðugt efni að setja sam-
an bók um póhtísk áhrif rita Halldórs
Laxness og Þórbergs Þórðarsonar. En í
hókinni her lítið á áhrifum þeirra.
Þrátt fyrir þá lognmollu hlutleysis og
stefnuleysis sem þrúgar þessar bókarsíður,
þá er hókin gagnsainleg sem kommentar
við heimUdir, flestir meginþættir yfir-
borðs framvindunnar eru ræddir og lýst að
nokkru en efnahagslegar og persónulegar
hvatir tU þeirrar framvindu eru ekki rædd-
ar svo dugi, ekki heldur áhrif erlendra
110