Tímarit Máls og menningar - 01.01.1988, Blaðsíða 24

Tímarit Máls og menningar
og ári síðar kom út fyrsta bindið í kvæðabálkinum The Earthly Paradise,
en þar sækir hann efnivið frá Forn-Grikkjum og miðaldasögnum ýmsum,
þar á meðal Islendingasögum. Þessi flúraði, þunglamalegi og loftkenndi
kveðskapur ber þó meiri svip af bókmenntum Viktoríutímans en miðalda-
efniviðnum og málskrúðið gerir hann fremur óaðgengilegan fyrir nútíma-
lesendur. Sigfús Blöndal bar á sínum tíma þriðja hluta The Earthly Para-
dise, The Lovers of Gudrun, saman við Laxdælu sem hann er byggður á.
Hann benti á að í kvæði sínu sníði Morris af helsta grófleikann og hrotta-
skapinn í Laxdælu. Hjá honum sé heldur ekki að finna það einkenni Is-
lendingasagna „að djúp geðshræring er eins og hulin með kaldranaskap á
yfirborðinu".1 I staðinn lætur Morris Guðrúnu fara með langt eintal yfir
líki Kjartans og sama gerir Bolli yfir Kjartani látnum. Sigfús telur hins
vegar Morris reyna „að skilja konur og ástalíf betur, og lýsa þeim næmar
og nákvæmar, en miðaldaskáldin gerðu“. Síðar á ferli sínum samdi Morris
rómönsur í óbundnu máli sem hann lét líka gerast aftur í öldum. Yfir þeim
er meiri léttleiki og orðfærið aðgengilegra og ættu Tolkien-aðdáendur að
geta fundið þar eitthvað við sitt hæfi. En í heild má segja að tíminn hafi
leikið skáldskap Morris heldur grátt.
Hins vegar er framlag Morris til hönnunar metið til afreka. Hans er oft
minnst sem upphafsmanns nútímahönnunar og barátta hans við ógagnrýna
eftiröpun á skrautmunum yfirstéttarinnar átti drjúgan þátt í að beina hönn-
un í skynsemisátt og gera iðnframleidda hluti einfalda, ódýra og handhæga,
jafnvel þótt síðar yrði. Hann réði til sín hæfustu iðnaðarmenn samtímans í
því skyni að gera framleiðslu sína sem best úr garði, hvort sem það voru
ofnir dúkar, veggfóður eða listilega unnar bækur. Með þessu starfi sínu
þróaði Morris aðferðir sem brúuðu bilið milli handverks og iðnframleiðslu.
Enda þótt okkur finnist flest verka hans smekkleg nú á dögum er ekki laust
við að skreytingar hans jaðri stundum við ofhlæði. í stíl var hann fastur í
Viktoríutímanum, en hugmyndir hans og aðferðir höfðu víðtækara gildi.
Gagnrýnin afstaða Morris til iðnvæðingarinnar og krafa hans um að hönn-
uðurinn/framleiðandinn gjörþekkti þau efni og ferli sem beitt er eiga sér
hliðstæðu í kröfum nútímans um vöruþróun og hátt gæðastig.
Viðhorf til framfara
Þannig var Morris ákaflega vel að sér á mörgum sviðum samtímis og það á
ekki svo lítinn þátt í því að skrif hans um listþróun og þjóðfélagsmál eru í
fullu gildi ennþá. Sundurbútun samfélagsins hefur sífellt aukist frá því
Morris var uppi og hver og einn sér hlutina frá sínu þrönga sjónarhorni. Þá
14