Tímarit Máls og menningar - 01.01.1988, Síða 27

Af hverju tettum við að framleiða lélegt rauðvín?
háskóla í Cambridge. Eiríkur kenndi honum íslensku og í sameiningu fóru
þeir að þýða fornsögurnar á ensku. Grettissaga og Gunnlaugssaga orms-
tungu komu út árið 1869 og margar fleiri þýðingar fylgdu í kjölfarið. Þýð-
ingar þessar hafa fengið misjafna dóma. Þýðendur þykja hafa fyrnt mál sitt
um of og horfið frá þeim einfaldleika sem er aðalsmerki sagnanna. A
stundum er fremur um endursögn að ræða en þýðingu. En í þessu sam-
hengi er fróðlegt að skoða það sem Morris segir í formála sínum að Grett-
issöguþýðingunni um gildi sögunnar fyrir samtímalesendur:
„Fyrir okkur nútímamenn liggur raunverulegt gildi þessara heimilda
um lífsstig fyrri alda fyrst og fremst í því að sjá fjallað á lifandi og
dramatískan hátt um atburði, sem voru í höfuðatriðum sannir, af fólki
sem skildi fullkomlega siði, líf og, umfram allt, hugarfar persónanna í
þeim . . . Sagnamaðurinn missir aldrei tökin á lyndiseinkunn Grettis, og
hann er sami maður frá upphafi til enda; kringumstæðurnar hrinda hon-
um hingað og þangað, en hann lætur þær ekki breyta sér mikið; hann er
ógæfumaður í öllu, en þó nógu sterkur til að bugast ekki af lánleysinu,
fullur fyrirlitningar á heiminum, en þó gleðimaður og staðráðinn í að fá
sem mest út úr lífinu; lætur ekki blekkjast af svikráðum manna, en
kveinkar sér ekki undan því vegna þess að hann þarf að umbera
það . . .“4
Árið 1869 las Morris Völsungasögu og kallaði hana „stórbrotnustu sögu
sem sögð hefur verið“ og hélt því fram að hún væri jafn mikilvæg fyrir
okkar kynstofn og Trójusagan hefði verið Grikkjum.5 Islendingasögurnar
nefndi hann „stórkostlegt afsprengi dýrkunar dirfskunnar"6 og er greinilegt
að það er hetjuskapurinn sem á hug hans allan, máttur einstaklingsins
gagnvart ofurefli og áþján. Hafa ýmsir orðið til að undirstrika mikilvægi
þessa lesturs fyrir Morris á þessum tíma og honum gjarnan lýst sem ein-
hverskonar „björgun" úr persónulegri, listrænni og jafnvel hugmynda-
fræðilegri kreppu. „Ur hinu lakara miðalda moldviðri björguðu svo vorar
bókmenntir skáldinu,“ segir Matthías Jochumsson í grein sinni um Morris
og styðst þar við ævisöguritarann Mackail.7
Víst er að uppgötvun hans á fornnorrænum menningararfi hafði veruleg
áhrif á listræna þróun hans. Þangað sótti hann efnivið í skáldskap sinn enda
þótt því færi fjarri að hann hefði hinn látlausa og einfalda stíl Islendinga-
sagna að leiðarljósi við skáldskapariðkun sína. En fornsögurnar virðast
hafa snert djúpan streng í Morris eins og Eiríkur Magnússon lýsir í minn-
ingargrein um hann 1896:
„Það sem mest heillaði Morris var hve skýrt sagnamaðurinn fjallaði
um mannleg samskipti, hvernig hann raðaði efnivið í sögu sína á drama-
TMM II
17