Tímarit Máls og menningar - 01.01.1988, Page 29

Af hverju attum við að framleiða lélegt rauðvín ?
íbúar Nowhere hafi þegið frelsi þeirra og lífskraft í arf, hörku þeirra og
lífsgleði, og ást þeirra á jörðinni og mannlegu samneyti.13 Thompson tekur
í sama streng þegar hann segir að framtíðarríki Morris sé „endursköpun á
samfélagi „Völsunga", en villimennska þess og hjátrú hafi verið sniðin burt
og það auðgað með menningu síðari alda.“14 Sigfús Blöndal býður Morris
velkominn í hóp óðalsbænda í fyrirlestri sem hann hélt í Þýskalandi árið
1929: „. . . einmitt höfðingjalýðstjórnin íslenzka var í samræmi við eðli
hans sjálfs. Hann var andlega skyldur íslenzku stórbændunum og höfðingj-
unum á miðöldum, ríkilátum og vopnfimum, sem klæddu híbýli sín með
skrautlegum veggtjöldum og fögrum tréskurði, en líka gengu fyrir vinnu-
fólki sínu og voru með því við allskonar búskaparvinnu, eins og við sjáum
svo oft getið um í sögunum."15
Við höfum nú vikið nokkuð að þeirri mynd sem Morris hafði af íslenska
þjóðveldinu og þýðingu hennar fyrir hugmyndaþróun hans. Það er rétt að
hafa í huga að Morris sótti í sama arf og Wagner og síðar nasistarnir.
Norræn menning er frá og með nasismanum óhjákvæmilega lituð af ódæð-
isverkum þeirra, en það má ekki villa um fyrir okkur þegar við skoðum
hvernig aðrir sóttu innblástur í sama menningararf.
íslandsferðirnar
En þá er að líta á það sem blasti við Morris þegar hann kynntist landinu af
eigin raun í ferðum sínum 1871 og 1873, en um það eru bréf hans og
ferðadagbækur helst til vitnis. Ljóst er af þessum heimildum ^ð Morris
heimsækir Island til að sjá með eigin augum baksvið Islendingasagna. Dag-
bækurnar sýna hversu berangurslegt og hrikalegt honum þótti landið. Eftir
að hafa lýst stórbrotnu landslagi Þórsmerkur, sem Morris þykir „hræðileg-
ur staður“, segir hann: „Hvergi var minnstu mýkt að finna. Sannarlega var
þetta þó það, „sem ég kom til að sjá,“ en samt fannst mér ég vera bugaður
og eins og ég myndi aldrei komast til baka. En þessu fylgdi einnig upp-
hafning og mér virtist ég skilja hvernig menn ættu að finna ímyndun sína
örvast á slíkum stað, þrátt fyrir allt óhagræðið.“16 Morris verður ljós smæð
mannsins gagnvart mætti náttúrunnar, en um leið finnur hann hvernig
krafturinn kallar á svörun og það skýrir á vissan hátt fyrir honum tilurð
íslendingasagnanna. Enda er eins og hann sjái alltaf ljómann af fortíðinni á
bakvið hrjóstrugt umhverfið og örbirgð mannfólksins:
„. . . hugsið ykkur hve þetta er raunalegur staður - ég á við Island - fyrir
utan ánægjuna af að vera til: ferskt loftið, ferðast á hestbaki og hörð úti-
vistin, og vitundin um ævintýrin - hvernig sérhver staður og nafn minnir á
dauða hinnar skammlífu ástríðu og dýrðar. En þrátt fyrir allt hefur lífið
19