Tímarit Máls og menningar - 01.01.1988, Page 73

Dœmd til að hrekjast
ögrar karlmennsku hans og þykist góð. Hún heldur þessu áfram uns
„drengnum er brugðið“ (8) og hættir að brosa. Samtal þeirra í kirkju-
garðinum, þar sem þau hittast í fyrsta skipti ein, endar á því að „samkenn-
ari minn í sögu roðnaði" (17), og samtöl þeirra á kennarastofunni beinast
mjög að hinu sama, að ná valdi á Antoni með því að slá hann út af laginu.
Þetta tekst þó ekki nema að nokkru leyti, karlmaðurinn/karlveldið nær sér
aftur á strik. Undirstaðan haggast ekki þótt konur séu með kjafthátt. I
einni orðasennunni þar sem Alda er að gera lítið úr hjónabandi hans geng-
ur hún mjög langt í spælingum og telur að sér hafi tekist verulega vel upp:
Það hefur rétt áhrif, hann verður einsog asni, hvað er konan að fara, en
nær sér ótrúlega fljótt á strik. (28)
Hann stendur upp, fer að tala í símann, og að áliti Oldu líklega við
konuna sína. Fer úr þessum óþægilegu og storkandi orðaskiptum yfir í
önnur átakaminni og um leið þjóðfélagslega viðurkennd samskipti — eða
öllu heldur fjarskipti, þar sem þau fara fram í síma og fjarlægð, án snerting-
ar og sýnar. Þannig má í samtölum þeirra Antons og Öldu hvað eftir annað
sjá valdabaráttu kynjanna þar sem konan reynir að knýja á, hefja sig upp og
láta sig heyrast, en með litlum árangri. Ein af ástæðunum fyrir því að Alda
sýnir Antoni áhuga yfirleitt tengist einmitt tungumáli:
Það væri svo fróðlegt að vita hvort tómið undir yfirborðinu er eins stórt
og ég held. Tilraunir hans til að fylla út í það eru sérlega grunsamlegar.
Rembist alltaf við að segja eitthvað mikið og merkilegt. (32)
Þetta mikla og merkilega yfirborð storkar henni og hún leitast við að
rústa það með spotti. Þetta hefur þveröfugar afleiðingar fyrir hana per-
sónulega. Anton skilur hana ekki eða jafnvel hræðist. Sú uppreisn sem hún
reynir að gera í tungumálinu verður því hennar einkauppreisn, hjálpar
henni til að finnast hún vera til en útilokar hana um leið frá því umhverfi
sem hún vill samlagast.
I Tímaþjófnum kemur hvað eftir annað fram að það sem máli skiptir
verður ekki sagt í orðum og rökvísum setningum, heldur tónum, hrynj-
andi, myndum og þögn. Karlveldið og tungumálið annars vegar og ástin,
snertingin og symbíósan hins vegar eru sett upp sem andstæður. Anton
sem bæði er sagnfræðingur og stjórnmálamaður „stjórnar Islandinu," en
hefur „ekki tök á litla lífinu sínu“ (136), og það er þegar hann er orðinn
ráðherra og „opinber yfirmaður“ (111) Öldu sem hún heyrir „digran karla-
róm“ (111) hans í útvarpinu, þar sem hann er að tala fyrir alþjóð. Sjálf á hún
„enga ákveðna rödd í faðmlaginu" (53). Eftir tónleika með Antoni kvöldið
63