Tímarit Máls og menningar - 01.01.1988, Qupperneq 114

Tímarit Máls og menningar
einkum Prag. Ahugi minn á Rómarborg tengdist líka því að ég fór að lesa
sögu Evrópu, allt frá hruni Rómarveldis og fram á okkar daga. Mér finnst
lokaskeiðið í sögu rómverska heimsveldisins mjög áhugavert, því Evrópa
okkar daga líkist um margt Róm rétt fyrir lok heimsveldisins. Mér sýnist að
margt svipað sé að gerast hér nú eins og í Róm þá.
F. R.: Hvað áttu við?
D. S.: Þegar Rómarveldi riðaði til falls stóðu heilmiklar leifar frá blóma-
skeiðinu eftir, m. a. byggingar sem eftirkomandi kynslóðir botnuðu ekkert í.
Ibúar Rómar á miðöldum vissu ekkert hvaða furðufyrirbrigði Colosseum
var. Þeir bara bjuggu þarna. Eg hef talsvert ferðast um Mið-Evrópu og hef þá
rekist á svipað fyrirbrigði: fólk sem er búið að glata lyklinum að eigin landi,
slíta sambandinu við eigin fortíð.
F. R.: Þú hefur skrifað talsvert um samband kvikmynda og bókmennta.
Hvaða áhrif hafa kvikmyndir, „sjöunda listgreinin“, haft á skrif þín?
D. S.: Eg vil nú ekki fara að gefa mig út fyrir að vera neinn kvikmynda-
fræðingur. Eg fer oft í bíó og ann kvikmyndalistinni, en ég hef alls ekkert
tæknilegt vit á henni. Raunar hugsa ég að ljósmyndin hafi haft meiri áhrif á
ritverk mín en kvikmyndin. Það sem heillar mig við ljósmyndina er hvernig
hún rammar af, stöðvar, kippir augnabliki út úr hringiðu lífsins og gerir það
eilíft.
F. R.: Kvikmyndin hefur engu að síður haft áhrif á þig, er það ekki?
D. S.: Minna en sumir virðast halda. Ef til vill hljómar það dálítið hroka-
fullt, en mér finnst kvikmyndin vera ívið ómerkilegri listgrein en bók-
menntirnar. Bókmenntirnar ganga lengra en kvikmyndin. Sjálfur Orson
Welles sagði meira að segja að kvikmyndalistin væri barnaleikur miðað við
bókmenntirnar! Eg tek nú ekki svona djúpt í árinni! En það er samt sem áður
grundvallarmunur á góðri kvikmynd og góðri skáldsögu: í góðri skáldsögu
felst hugsun, hún hugsar heiminn, en kvikmyndin getur aðeins vakið til
umhugsunar. Það þarf að hugsa hana eftirá.
F. R.: A einum stað í skáldsögunni Skuggi af lífi er önnur aðalpersónan,
Laure, stödd í brúðkaupsveislu. Þar sýnist mér að augum Laure sé beitt eins
og linsu á kvikmyndavél: „Augnaráð Laure beindist að þéttri röð höfða,
rauðþrútnum andlitum, munnum á iði, það færðist upp eftir veggnum sem
var þakinn ósmekklegu veggfóðri, hún ímyndaði sér flatt þakið á húsinu og
ofan við það litlaust þak skýjanna sem ekki lá yfir þeim lengur; og enn ofar,
miklu ofar, ímyndaði hún sér að sólin stafaði geislum sínum um himinblám-
ann. Þvínæst beindi hún augnaráðinu aftur niður í ringulreiðina í borðsalnum
sem krakkarnir voru smátt og smátt að yfirgefa: birtan að utan myndaði
daufan ferkantaðan blett á gólfinu; úti í garði dönsuðu yngstu krakkarnir
104