Skírnir - 01.01.1969, Qupperneq 10
8
SIGURÐUR LÍNDAL
SKÍRNIR
í annan slaff verður að telja lítt sennilegt, að íslenzkir höfðingjar
hafi talið sig svo ósjálfbjarga um lagasetningu, að þeir yrðu að
sækja þá vitneskju, er þyrfti, til Noregs. Annað kemur tæplega til
mála en þeir hafi talið sig einfæra um að setja hinu nýja þjóðfélagi
lög og leysa úr þeim álitaefnum, er að höndum bar, í samræmi við
forna venj u, réttarhugmyndir sínar og réttarvitund.
En hvert hefur þá verið erindi Ulfljóts til Noregs, ef marka má
frásögn íslendingabókar?
Landnámsmenn Islands voru víða að komnir, flestir þó úr Nor-
egi vestanfjalls. Enda þótt ætla megi, að réttarhugmyndir þeirra hafi
í grundvallaratriðum verið hinar sömu, er líklegt, að hver hópur
hafi aðhyllzt ýmsar sérvenjur byggðarlags síns og þetta valdið því,
að menn hafi, er til íslands kom, oft og einatt ekki verið á eitt sáttir
um, hvaða lög skyldi hafa. Auk þess er sennilegt, að við stofnun
Alþingis og um leið allsherjarríkis hafi mönmnn sýnzt sitt hvað,
m. a. um ýmsa tilhögun stj órnskipunar, þar sem ekki var við venju
að styðjast nema að takmörkuðu leyti. Hafa þá vafalaust risið deilur
og röksemdir ekki sízt lotið að því, hverjar væru fornar venjur um
stjórnarhætti, þar sem hver hefur haldið fram þeim skoðunum, sem
honum höfðu verið innrættar. Auðsætt er, að örðugleikum hefur
verið bundið að skera úr, hvaða reglur ættu að gilda, þar sem hvorki
voru fyrir neinar fastmótaðar venjur á íslandi né heldur aðili bær
úrskurðar um, hvað gilda ætti.
Við aðstæður sem þessar sýnist líklegt, að för Úlfljóts hafi ekki
verið farin til Noregs í þeim tilgangi að taka saman lagabálk, heldur
kynna sér réttarvenjur - ekki sízt fornar venjur um stjórnarhætti þar
í landi, þannig að staðfesting fengist á því, hvaða reglur giltu þar.
Með því að landnámsmenn voru mj ög margir úr Gulaþingslögum, er
líklegt, að menn hafi einmitt haldið fram ólíkum skoðunum á efni
þeirra laga, en örðugleikum hins vegar bimdið að afla öruggrar
vitneskju. Er það þá engin tilviljun, að Úlfljótur fer til þessa laga-
umdæmis og kynnir sér Gulaþingslög.
Ekkert er eðlilegra en athyglin beinist að fornum lögum (venju-
rétti) móðurlandsins. Er það í fyllsta samræmi við réttarhugmyndir
þær, sem lýst var hér að framan. Hlutverk Úlfljóts hefur þá verið
að kanna, hvort það, sem menn á íslandi hafa haldið fram um lög,
ætti stoð í venjurétti Gulaþingslaga. Líklegt er, að margir - e. t. v.