Skírnir - 01.01.1969, Síða 238
MATTIAS TVEITANE:
DEN LÆRDE STIL. OVERSETTERPROSA I DEN
NORR0NE VERSJONEN AV VITÆ PATRUM
(Árbok for Universitetet i Bergen. Humanistisk serie. 1967 No 2)
Norwegian Universities Press, Bergen, Oslo 1968
Bók sú sem hér er til umræðu var lögð fram sem doktorsritgerð við Björgvinj-
arháskóla, og fór vörnin fram 7. september 1968. Andmælendur vóru prófessor-
arnir Eyvind Fjeld Halvorsen í Ósló og Knut Kleve í Björgvin (í klassískum
málum), og hefur gagnrýni þeirra birzt ásamt svari frá dr. Tveitane í Maal og
Minne 1969, 1.-46. bls.
Enda þótt reynt verði í ritdómi mínum að gefa lesendum ofurlitla hugmynd
um efni bókarinnar í heild, verður þó einkum fjallað um atriði sem andmæl-
endur við vörnina hafa lítil skil gert, og er leitt að verða að segja í upphafi
að enda þótt gagnrýni þeirra hafi verið veigamikil er ærnu við að bæta.
Vitæ patrum er safn af sögum um menn sem hafnað höfðu veröldinni, en
leiddu fram lífið með föstum og bænahaldi og glímdu við fjandalegar freist-
ingar í hellum og hreysum á öræfum Egiptalands. Sögur þessar vóru skrifað-
ar á latínu á 4. öld og síðar og eru flestar taldar þýddar úr grísku.
C. R. Unger gaf út Vitæ patrum á norrænu (og prentaði hliðstæða latneska
texta) í Heilagra manna sögum II (Christiania 1877), 335.-671. bls., en varla
getur heitið að nokkur fræðimaður annar hafi sinnt textanum fyrr en Tveitane
nú í rannsókn sinni. I. kafli bókar hans fjallar um latneska textann, og í lok
kaflans birtir Tveitane skrá um þá latneska texta sem síðasti hluti VP á rætur
til að rekja, en Unger prentaði ekki.
í II. kafla gerir Tveitane grein fyrir handritum með norræna textanum, sem
öll eru íslenzk. Eina handritið sem hefur allan textann er AM 225 fol. frá því
um 1400 (A), en nokkuð af fyrri hluta hans er einnig f 14. aldar handritunum
AM 232 fol. (B) og 234 fol. (C), sem bæði eru skert.
Ástæða hefði verið til að höfundur hefði í þessum kafla, sem hefur að fyrir-
sögn „Den norr0ne tekstens historie“, reynt að sýna fram á hvernig sambandi
aðalhandritanna þriggja hafi verið háttað. Það gerir hann ekki, en drepur
hins vegar á það í III. kafla (36. bls.) að B sé ekki ritað á eftir C, en e. t. v.
sé sameiginlegt forrit að baki þessum tveim, þ. e. a. s.
X
A Y
B C
Ekki er þó þetta stemma (sem Tveitane setur raunar ekki upp) notað til neins.
T. d. er í 5. nmgr. á 54. bls. lesbrigði í C talið „en interessant variant", enda
þótt sameiginlegur (og eðlilegri) lesháttur A og B standi á móti og lesbrigði