Skírnir - 01.01.1969, Page 11
SKÍRNIR
SENDIFÖR ÚLFLJÓTS
9
flestir íslendingar - hafi verið reiðubúnir til að hafa það fyrir lög,
sem gildandi væri í Gulaþingslögum, enda væri þar að finna hina
elztu réttarvenju. Með slíkan bakhjarl er einnig líklegt, að auðveld-
ara hafi verið að vinna bug á hugsanlegri mótstöðu þeirra, er eigi
að síður héldu fast við skoðanir sínar.
Ef lýsa ætti hlutverki Ulfljóts í sem stytztu máli, má ætla, að það
hafi verið þetta: Hann hefur einkum átt að afla vitneskju um, hvort
tilteknar reglur giltu í Gulaþingslögum, í því skyni að leysa réttar-
ágreining á íslandi, enda hafa menn einna helzt getað sætt sig við,
að fornar venjur móðurlandsins skyldu lagðar til grundvallar. Hafa
ber þó í huga, að hér hefur einungis verið um að ræða meginreglur.
Allar hinar nákvæmari reglur hafa smám saman orðið til, eftir því
sem tilefni hefur gefizt.
Nú hefur hins vegar komið í ljós, að stjórnarhættir í Noregi hafa
ekki átt við að öllu leyti á íslandi, og ekki verið til þess fallnir að
vera fyrirmynd. Því hefur ekki verið unnt að leysa öll álitaefni um
stjórnskipun og stj órnarhætti á íslandi með því að kanna venjur í
Noregi. Þá hafa komið til ráð Þorleifs hins spaka um það, hvernig
hollast væri að skipa málum á íslandi er vikið væri frá því, sem gilti
í Noregi. Er líklegt, að menn hafi verið fúsari en ella til að hlíta
nýmælum, ef sú orðsending fylgdi þeim, að slík væru ráð laga-
manna og höfðingja í Noregi. Má um leið hafa í huga, að líklegt
er, að um þessar mundir hafi verið gerð í Noregi ýmis nýskipan á
þingum þar.7
Niðurstaðan hefur loks orðið sú á íslandi, að einhverjar þær regl-
ur hafa verið hafðar fyrir lög, er hliðstæður áttu í Gulaþingslögum,
og svo þau nýmæli, sem voru í samræmi við ráð Þorleifs hins spaka.
Þótt höfuðathyglin hafi væntanlega beinzt að stjórnskipunarvenj-
um, er vel hugsanlegt, að leitað hafi verið staðfestingar á venjuregl-
um um önnur atriði, er ágreiningi hafa valdið. Á hinn bóginn er það
væntanlega ofsagt, að Úlflj ótslög hafi flest verið sett að því, sem þá
voru Gulaþingslög. Þessu síðastnefnda til frekari stuðnings má og
benda á, að mikill munur er á hinum elztu skráðu íslenzku fornlög-
um og elztu skráðu Gulaþingslögum, þannig að annaðhvort hafa
Gulaþingslög ekki verið sú fyrirmynd, sem Ari lætur í veðri vaka,
eða rétturinn hefur snemma tekið að þróast með ólíkum hætti í
Noregi og á fslandi.