Skírnir - 01.01.1969, Page 148
BJÖRN K. ÞÓRÓLFSSON
Þmgvallafundur 1888
og stjórnarskrármálið
Staðfestingarsynjun konungs á stjórnarskipunarlögum Alþing-
is 1885 og 1886, sem tilkynnt var landshöfðingj a með ráðgjafa-
bréfi 15. október 1886, vakti fyrst um sinn ekki mikið umtal í
blöðum hér á landi. Enda var ekki um óvænt tíðindi að ræða. Nóv-
emberauglýsingin 1885 og endurteknar yfirlýsingar landshöfðingja
á Alþingi höfðu tekið af allan vafa um það, hvers vænta mætti.
Það sem eftir var ársins 1886 er í flestum blöðum hljótt um
stj órnarskrármálið. Þau sögðu frá staðfestingarsynj un konungs án
þess að fara frekar orðum um hana. Þjóðviljinn á Isafirði, blað
Skúla Thoroddsens, sýslumanns þar, sem var mjög róttækur í skoð-
unum, er eina blaðið, sem ræðir málið. Þjóðviljinn hófst 30. októ-
ber 1886. í öðru tölublaði hans, 15. nóvember, hefst greinaflokkur
með fyrirsögninni „Stj órnarskipunarmálið“, og er honum fram
haldið í fjórum tölublöðum, niðurlag 29. janúar 1887. Þar ræðir
ýtarlega um galla stjórnarskrárinnar frá 1874, sérstaklega ábyrgðar-
leysi ráðgjafa og jafnvel enn meira ábyrgðarleysi landshöfðingja.
Aðalgallar stj órnskipulagsins undir þeirri stjórnarskrá telur blaðið
að séu „hin erlenda stjórn og hið takmarkaða vald þingsins“, en
það sé að mestu leyti afleiðing ábyrgðarleysis hinnar æðstu stjórn-
ar. „Aðalstefnan“, segir blaðið, „í stj órnarbaráttu þeirri, sem nú er
hafin, hlýtur því að verða sú að fá innlenda stjórn og aukið vald
þingsins.“ Telur blaðið, að Alþingi hafi í stjórnarskipunarlögum
sínum farið svo hóflega í sakirnar sem hægt var, og þjóðin gengið
mjög langt til samkomulags við stjórnina, er hún réð fulltrúum
sínum til að samþykkja þau á Alþingi 1886. Stjórnarskrárfrumvarp
þinganna 1885 og 1886 fullnægi í öllum aðalatriðum þeirri aðal-
þörf vorri að fá innlenda stjórn, og í því liggi einnig grundvöllur-
inn til þingræðis, sé frumvarpinu réttilega beitt. En ekki sé efamál,