Skírnir - 01.01.1969, Page 13
SKÍRNIR
SENDIFÖR ÚLFLJÓTS
11
afskekkt, og hefur naumast almennt verið kunnur meðal fyrirmanna
landsins. AS vísu hefur veriS hent á tengsl hans viS þá, er stóSu
aS þinghaldi á Kjalarnesi, en aS því efni verSur sérstaklega vikiS
síSar. Ef nánar er skoSaS, verSur örSugt aS leiSa hjá sér, aS tæpast
geti komiS til mála, aS höfSingjar á íslandi í lok landnámsaldar hafi
lagt vald í hendur eins, væntanlega ókunnugs manns, sem gæti ráSiS
úrslitum um mannaforráS þeirra. Ber hér sérstaklega aS hafa í huga,
aS margir þeirra voru til íslands komnir vegna átaka viS Harald
hárfagra og þeirrar valdaskerSingar, sem fylgdi sameiningu Noregs.
Öll væri sagan sennilegri, ef hópur höfSingja, einkum úr ýmsum
landshlutum, hefSi fariS förina, en engar heimildir eru um fylgdar-
liS Ulfljóts. Frásögnin er því þegar af þessari ástæSu ekki alls kostar
trúleg.
4.
I átökum þeim, sem hljóta aS hafa fylgt stofnun allsherj arríkis á
íslandi, varS sá, sem vildi bera sigur af hólmi eSa halda hlut sínum
gagnvart öSrum höfSingjum, aS hafa vald. Svo hefur veriS, hvort
sem um var aS ræSa einstakling eSa hóp manna. ValdaaSstöSunni
til styrktar þurfti réttlætingu, og var hún ekki sízt nauSsynleg, þegar
til lengdar lét.
Fyrr í þessu lesmáli hafa nokkuS veriS ræddar þær hugmyndir
manna á miSöldum, aS rétturinn skyldi vera gamall og góSur - og
því eldri, þeim mun betri. En þessi hugmynd átti ekki eingöngu
viS um réttinn sjálfan í merkingunni allar réttarreglur þj óSfélagsins,
hverju nafni sem nefnast (settar og skráSar lagareglur, venjurétt o. s.
frv.), heldur einnig þær heimildir, sem menn sóttu þangaS, eSa þau
réttindi, sem reist voru á lagareglunum. Þau töldust j afnan því traust-
ari og öruggari sem þau voru eldri, og bezt þótti aS geta rakiS allar
heimildir og hvers konar réttarstöSu sem lengst aftur í tímann, helzt
til upphaflegs rétthafa. Konungar röktu ættir sínar helzt til hinna
fyrstu heimildarmanna — ættföSur eSa jafnvel guSa — en aSrir höfS-
ingjar oft til konunganna sjálfra, og þannig var valdaaSstaSa þeirra
réttlætt. Hér má benda á tvo æSstu oddvita hins kristna heims á miS-
öldum - páfa og keisara. Taldi keisari hins heilaga rómverska ríkis
sig arfþega rómversku keisaranna og sækja heimildir til þeirra.