Skírnir - 01.01.1969, Page 116
110
ROBERT COOK
SKÍRNIR
Þetta er ekki aðeins röng þýðing, heldur veit Guðmundur ekki
hvert Dante stefnir. Sá síðarnefndi er nefnilega að velta því fyrir
sér hvort það væri ekki hyggilegt að stilla sig tun að yrkja um
það fólk, sem hann hefur séð í helvíti og í hreinsunareldinum. Verði
hann gerður útlægur frá Flórens, þá mun honum ekki veita af fjöl-
mennu vinaliði til að tryggja sér móttökur á öðrum stöðum.
í Paradiso XXVII, 55-56, segir Pétur:
In vesta di pastor lupi rapaci
Si veggion di quassú per tutti i paschi.
(„Héðan að ofan sjást út um alla haga gráðugir úlfar í fjárhirða-
klæðum.“) Guðmundur segir:
A jörðu niðri sé ég soltna refi
í sauðargærum valdi og sigri hrósa. (bls. 134)
Munurinn á sauðargæru Guðmundar og fjárhirðaldæðum Dant-
es er mikilvægur. Af ráðnum huga er Dante ekki að ræða hér um
úlfa (þótt Guðmundur kalli þá reyndar refi) í sauðargæru, sbr.
Mattheusarguðspj all, 7, 15, vegna þess, að hann er hér að sneiða
að páfunum, sem ættu ekki að vera sauðir Krists heldur fjárhirðar
hans.
Helzta röksemd þeirra, sem eru mótfallnir orðréttri þýðingu, er
fólgin í eftirfarandí orðum: „Þessu verður að breyta - það er ekki
heil brú í því, ef það er þýtt orðrétt.“ Þó þetta megi oft til sanns
vegar færa (eins og t. d. í sambandi við orðtak eins og að „vera upp
á marga fiska“), þá er þetta samt stundum fært fram sem handhæg
afsökun fyrir lauslegri þýðingu. í Inferno I, 30, segist Dante hafa
gengið þannig að „il pié fermo sempre era il piú basso“. íslend-
ingur hefur sagt mér, að orðrétt þýðing á þessu, þ. e.: „hinn fasti
fótur var alltaf lægri“ sé endileysa á íslenzku og Guðmundur hafi
því verið tilneyddur til að þýða lauslega. Svar mitt var á þá leið, að
nútíma ítali mtrndi segja nákvæmlega það sama, þ. e. að ljóðlína
Dantes væri jafnmikil endileysa að hans dómi. En samt dytti engum
nútíma-útgefanda í hug að breyta henni. Þessi samanburður á hér
vel við, vegna þess að hlutverk þýðanda er svipað hlutverki útgef-
anda: að koma okkur í sem nánasta snertingu við frumtextann,
hvort sem sá texti er okkur að skapi eða ekki. í augum ensks nútíma-
lesanda eru þúsundir ljóðlína í Shakespeare óskilj anlegar eða fram-