Skírnir - 01.01.1969, Blaðsíða 30
28
ARNHEIÐUR SIGURÐARDÓTTIR
SKÍRNIR
ingum, fornleifafræðingum og listfræðingum, enda löngum til þeirra
vitnað, þar sem fjallað er um hannyrðir og annan listiðnað með ger-
mönskum þjóðum að fornu. Það mun nokkuð útbreidd skoðun, að
vísurnar lýsi borða eða refli með siglinga- og orustumyndum,1
eða því sem listfræðingar nefna frásagnatj ald (narrative hanging),
sbr. refilinn alkunna frá Bayeux. Hitt hefur menn greint á um, hverr-
ar tegundar þær hannyrðir hefðu verið, myndvefnaður, ellegar
ísaumur, t. d. gullísaumur (baldýring) eða þá refilsaumur.
Hin viðtekna skýring á síðastliðinni öld var lengi sú, að vísurnar
þrjár greindu frá ísaumi. Studdist hún m. a. við rannsóknir Svein-
bjarnar Egilssonar, en í orðabók hans yfir skáldamálið forna voru
orðasamböndin gullbóka, hafa á skriftum og byrða á borða skýrð
sem ísaumur (gullísaumur, skraut- eða myndsaumur á borða) og á
líkan veg voru þau skýrð í orðabók Guðbrands Vigfússonar og
Cleasbys. Hins vegar setti J. Fritzner fram nýja skýringu á einu
þeirra, taldi að byrða á borða merkti myndvefnað („fremstille, af-
bilde noget paa tæppe ved deri indvævede figurer“). Þessa skýringu
studdu textafræðingar, til dæmis H. Gering. Þegar hér var komið
sögu, voru vísur Guðrúnarkviðu II í raun réttri orðnar viðfangsefni
textílfræðinnar, hvað þær síðan hafa verið. Ekki er ólíklegt, að forn-
leifafundir á ofanverðri 19. öld hafi átt einhvern þátt í hinni nýju
borðaskýringu J. Fritzners, þótt enn væri þá Asubergsskipið hulið
sjónum manna.
Það var Hj. Falk, sem fyrstur tók hannyrðaheiti Guðrúnarkviðu
II og kvæða skyldra henni, einnig Völsunga sögu, til heildarathugun-
ar og skýringa með hliðsjón af fornleifum, einkum leifum vefnaðar
og vefnaðartækja úr Asubergsskipinu.2 En af þeim þótti honum sýnt,
að þegar á 9. öld hefði tvenns konar útvefnaður tíðkazt í Noregi,
áklæðavefnaður (krossvefnaður, salún o. s. frv.) unninn í kljásteina-
vefstaðnum svonefnda og horðavefnaður ofinn í einhvers konar vefj-
argrind eða bandvefstól (Bandwebmaschine). Borðavefnaður hefði
staðið ísaum svo nærri, að í mörgum tilvikum væri erfitt úr því að
skera, um hvora grein væri að ræða. Líkt og Forn-Grikkir hefðu
notað sömu orð um báðar þessar íðir, þannig væru í forn-íslenzku
þrásinnis viðhöfð orð samsvarandi að merkingu um ísaum og mynd-
vefnað. í fornu máli hefði orðið borði eftir því sem næst yrði komizt
haft tvíþætta merkingu, annars vegar merkt mjóa, en hlutfallslega