Skírnir - 01.04.1991, Blaðsíða 69

SKÍRNIR
í FRAMANDI LANDI
63
- Maðurinn, þessi litla, gráa guðsmynd, þetta gras jarðarinnar, sem
beygir sig á móti storminum, þetta fis á fljótinu sem rennur á móti
strauminum. Hve hvarflandi smár er hann í yfirþyrmandi mikilleik
örlaga sinna. Og þó býður hann almættinu birginn og tilbiður guð í
sinni eigin mynd. Þannig er þessi litli konungur jarðarinnar, sem lært
hefur að verða sér meðvita sinnar eigin smæðar og fengið hefur grun af
hræðileik djúpsins undir fótum sínum og himinsins yfir höfði sínu - og
lýtur þó eftir sem áður engu nema ástríðum sjálfs sín. Hann veit það
sjálfur og hlær og grætur yfir því í senn, því að það er eðli hans að
heillast af harmi lífsins og leika sér að tortímingu sín sjálfs.
Þótt hér megi sjá dæmi um málfegurð og ágætan Ijóðrænan stíl, þá
er ólíklegt að Jóhann hafi gert sig ánægðan með þessar ritsmíðar. Ætla
má að þessar sögur, svo og hinar glötuðu sögur og þær sem aldrei
urðu fullburða á pappírnum, hafi táknað ósigur í stílbaráttu þessa
höfundar sem hafði aftur á móti vald á ferskum og blæbrigðaríkum
ljóðstíl og metnað til að verða góður listamaður. Hinar tvær sögurnar,
báðar á íslensku, eru hinsvegar af öðrum toga og á margan hátt
athyglisverðar. Með þeim hefur hann ef til vill verið að brjóta sér leið
út úr þessari árangurslitlu baráttu við stílinn. Onnur þeirra er eins-
konar helgisögn um vorkomuna, ofin þráðum úr norrænum goðheimi
og suðrænum. Hinn ungi frjósemisguð Freyr væntir brúðar sinnar.
Sólin færir honum þær fréttir að hún sé lögð af stað sunnan úr
Egyptalandi. Eftirvænting hans er gífurleg meðan Skírnir siglir með
brúðina niðureftir Níl og norður yfir Miðjarðarhaf. „Og á ströndinni
stóðu kentárar, girtir gullsöðlum og hneggjuðu af óþreyju út yfir hafið
því að í nótt áttu þeir að bera brúði þína og föruneyti hennar norður
yfir Alpana. Sefaðu grátur þinn, sagði sólin, - á morgun kemur
brúður þín!“ Og þá rætist líklega von bóndans um gott uppskeruár.
Nýrómantískur stíllinn og orðgnótt höfundar njóta sín vel í þessu
fjörmikla ævintýri þar sem hugarflugið er með í för.
Hin sagan er gjörólík öðrum prósatextum Jóhanns og sver sig lítt í
ætt við nýrómantík. Sagan er birt í heild hér á eftir á bls 75-6, en þess
verður að geta að Jóhann virðist ekki hafa skilið við hana fullgerða. I
þessari sögu losar hann sig undan þeirri skyldu að segja frá raunveru-
legri atburðarás. Hugarflugið fær súrrealíska vængi í umgerð draums-
ins og slíka fantasíu leyfði Jóhann sér ekki nema hér. Myndirnar, sem
bregður fyrir á fluginu gegnum geiminn, eru einstæðar í saman-