Skírnir - 01.04.1991, Page 79
SKÍRNIR
í FRAMANDI LANDI
73
Eins og áður segir varð „Söknuður“ aðdáunarefni strax og það
birtist í tímaritinu Vöku 1928 og efldi þá skoðun að mikils mætti
vænta af skáldi þessu. En velgengnin er ekki einskært fagnaðarefni.
Hún varð til þess að minna Jóhann á að hann átti margt óunnið til að
ná markmiðum sínum á rithöfundarferlinum. Hinn 8. júlí 1928
skrifar hann Skúla Þórðarsyni frá Bad Salzbrunn í Slesíu þar sem
hann dvelst sér til heilsubótar og ætlar jafnframt að vinna að
ritstörfum. Hann kvartar um einsemd, þunglyndi og heimsku, „gáfan
virðist vera búin að yfirgefa mig“. Og hann víkur að „Söknuði“ með
eftirfarandi orðum: „Verst er að þetta kvæði mitt, sem nú er birt í
Vöku, hefur gert mér lífið örðugt. Kr. Albertsson og aðrir skrifa mér
himinhrópandi lof og vilja að ég fari að verða þjóðinni til sóma.“
Viðurkenningin kom of seint; honum var ljóst að erfitt yrði að
standa undir væntingunum. Þetta merkilega kvæði með öllum sínum
fyrirheitum var líka of seint ort, eða öllu heldur dó Jóhann alltof fljótt
eftir að það var ort. Hann orti ekkert fleira. En hann varð samt
„þjóðinni til sóma“ eins og hann orðaði það í kaldhæðni sinni. I raun-
inni er það ekki svo lítið sem eftir Jóhann liggur þegar haft er í huga
að það voru vart meira en tíu ár sem hann hafði starfsþrek til að yrkja
sem fullþroska skáld. Hann lifði framandi maður í útlöndum og lang-
aði að hverfa heim. Hann er einna fyrstur Islendinga til að skynja og
kenna á sjálfum sér þessa margumtöluðu lífskennd nútímamannsins:
framandleikann og firringuna; „vegvilltur, framandi maður" erum við
hvert og eitt. Þýsk tunga með hinu algenga orði „fremd“ hefur eflaust
gert honum íslenska orðið „framandi“ tungutamara en ella. Hann
notar það gjarnan í lausu máli og bundnu. Eiginlega var hann skip-
reika og aldrei fékk hann svalað heimþrá sinni. Nokkrum sinnum
hugði hann á íslandsferð og síðasta árið sem hann lifði voru uppi
áform hans og annarra um heimferð en ekkert varð úr því. Honum
fannst hann þurfa að afreka eitthvað frekar, sanna sig fyrir sjálfum sér
og öðrum, eins og hann orðar það, til að réttlæta þá kröfu að ætt-
landið taki við honum og fáist til að „gefa mér þann einfalda draum að
mega anda enn í nokkur ár“, en svo kemst hann að orði í bréfi til
Kristins Andréssonar 18. febrúar 1932. Þá var svo komið að hann var
fársjúkur og og honum fannst að hann yrði aldrei annarstaðar en í
framandi landi, hvert sem hann færi og hvar sem hann dveldist. Ásamt