Skírnir - 01.04.1991, Page 126
120
JÓN HNEFILL AÐALSTEINSSON
SKÍRNIR
sagna þykja fráleitt að líkja íslendingasögum við Sagnaþætti Gísla.
Má í þessu sambandi minna á dóm Guðbrands Vigfússonar um rithátt
Gísla á þjóðsögum, en hann sagði í bréfi til Jóns Árnasonar 1860:
„Eins og t.d. Gísli Konráðsson skrifar þær í gömlum sögustíl, eru
þær eins og stirðnað lík, [...]“ (Jón Árnason 1950,204).
Tilvísun Bjarnar M. Ólsens til Ara fróða bendir einnig til að rétt-
mæt sé athugasemd Heuslers (54), að bókfestumenn leggi allt að
jöfnu, Islendingabók, Landnámabók og Islendingasögur. Á þeim sé
ekki eðlismunur, heldur aðeins stigsmunur. Rétt er þó að taka fram að
Björn M. Ólsen gerir hlut höfunda íslendingasagna meiri á öðrum
stað í riti sínu, þar sem hann ræðir um samtöl í einstökum sögum:
Þessi samtöl eru auðsjáanlega oftast nær skáldskapur höfundarins, og
hafa flestir sagnaritarar verið hinir mestu meistarar í því að gera
persónunum upp orðin. Sum af þessum samtölum standa ekki að baki
hinum bestu samtölum í leikritum Shakespeares. (BMÓ 1937,19)
Til stuðnings þessum orðum vitnar Björn M. Ólsen í samtal í Egils
sögu, er Hárekur Hildiríðarson rægir Þórólf Kveld-Úlfsson. Jafnframt
því sem hann undirstrikar snilldarlega samsetningu þessa samtals og
skáldskap þess, þá tekur hann þetta einmæli Háreks og Haralds
konungs sem rök gegn því að slíkt efni hefði getað geymst í munn-
mælum í rúm 350 ár.
Björn M. Ólsen hefur þannig haft opin augu fyrir ritsnilld höfunda
Islendingasagna, enda þótt hann líkti þeim á öðrum stað við Gísla
Konráðsson og Brynjólf frá Minna-Núpi öðrum fremur.
I fáum orðum eru meginviðhorf Bjarnar M. Ólsens til íslendinga-
sagna þessi:
1. Islendingasögur eru höfundarverk, byggðar á munnmælasögnum
og eldri ritum, einkum Landnámabók.
2. Höfundar Islendingasagna viðhöfðu svipuð vinnubrögð og Gísli
Konráðsson og Brynjólfur Jónsson frá Minna-Núpi.
3. Höfundar Islendingasagna juku við sagnfræðilegt efni í sögunum
og því ber að taka þær með fyrirvara sem sagnfræðilegar heimildir.
4. Samtöl í Islendingasögum munu oftast nær vera skáldskapur
höfundarins.