Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2005, Page 14

Hann [Guðbrandur] með niðurkembt hár og skegg, hvorttveggja hvítt, hárið
þverskorið efst á enni og svo efst um eyru og myndar rjett hom í kollvikum.
Skeggið er þunnt; stutt tjúguskegg á [h]öku. Hann er mjög lotinn og tekur
kápukraginn upp til móts við eyrun. Kápan er svört og virðist vera með mó-
leitri bryddingu á barmi og um háls..., og vottar þar einnig fyrir mjóum
kniplingum, ljósleitum. Eptir öðrum myndum af herra Guðbrandi að dæma
... virðist þessi hafa verið lík honum. Ennið er hátt og beint, augun blá, nef-
ið með lið á og niðurbjúgt, efri vör lítil og varir þunnar og nær sú neðri fylli-
lega eins langt fram og sú efri. Svipurinn er mjög alvarlegur og rólegur, ber
vott um andlega mikilmennsku og einbeittan viljakrapt, en jafnframt um
sjálfstjórn og sálarraunir.5
Hér túlkar skrásetjarinn þá túlkun á Guðbrandi sem þegar blasti við honum
á léreftinu. Biskup átti að vera andlegt mikilmenni, alvarlegur og rólegur en
þó einbeittur. Hann átti að hafa fullkomna sjálfsstjóm til að bera og eðlilegt
var að slíkur maður hefði farið í gegnum þá eldskírn að hann væri markað-
ur sálarraunum. - „Enginn verður óbarinn biskup.“ - Hér ber að gjalda var-
hug við hugsanlegri „rómantíseringu". Fræðimenn Þjóðminjasafns vilja þó
telja að þessi og aðrar myndir af Guðbrandi sýni almennt vel andlitsfall
hans : Hátt enni, blá augu, niðurbjúgt nef og liður á.
Eitt atriði vekur sérstaklega athygli við myndirnar og er það skeggskurð-
ur biskups en hann ber alls staðar tjúguskegg: „... (efri vör stutt) og fremur
lítið skegg á, gengur niður með munnvikum og sameinast hökuskegginu,
sem er lítið mjög og er tjúguskegg: lítill hýjungur á kjálkum.“6 Þetta er
nefnt hér vegna þess að lögun skeggs er viðurkennd menningarsögulegt ein-
kenni sem mögulegt er að nota til að staðsetja menn í tíma og rúmi og jafn-
vel stétt og stöðu.7 A 16. öld er klofið tjúguskegg til dæmis þekkt meðal
Svíakonunga, Gustav I. Vasa (1496-1560) og Eiríkur XIV. (1533-1577) son-
ur hans báru slík skegg.8 Miðað við þá var skeggvöxtur Guðbrands þó lítill
og kann ellin að hafa valdið einhverju um. Varðandi skeggskurðinn greinir
Guðbrandur sig aftur á móti mjög frá Thorlasíusunum sem á eftir honum
komu, dóttursyninum Þorláki Skúlasyni Hólabiskupi (1628-1656) og son-
um hans Gísla og Þórði sem sátu um skeið samtímis á stólunum tveimur:
5 Þjóðminjasafn Islands - Munaskrá. Alm. munaskrá. A: 1823. http://www. sarpur.is. Sjá og Þjóðminja-
safn Islands - Munaskrá. Sérskrá - Vídalínsskrá. A. 22. http://www. sarpur.is.
6 Þjóðminjasafn Islands - Munaskrá. Alm. munaskrá. A: 3109. http://www. sarpur.is. Sjá og Þjóðminja-
safn íslands - Munaskrá. Alm. munaskrá. A: 1575. http://www. sarpur.is. Þjóðminjasafn íslands - Muna-
skrá. Sérskrá - Vídalínsskrá. B:22. http://www. sarpur.is.
7 Platen 1995.
8 Platen 1995: 36-37.
12