Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2005, Blaðsíða 77

eiga upphaf sitt í slíkri geymd munnlegra hefða.30 í þessu samhengi vekur
sérstaka athygli að bréf Páls postula eru jafnan talin elstu ritaðar heimildir
úr hinum kristna dómi og ekki skilgreindar í samhengi munnlegra hefða.31
Bréf hans eru þá jafnframt álitin eiginleg bréf og þess hvergi getið að bréf
eins og Páls postula eru grein bókmennta sem mælskufræðin flokkar rétt
eins og fjöldann allan af öðrum bókmenntaformum á hellenískum tíma.32
Enda þótt mörg orð og verk séu tileinkuð Jesú í frásögum kristinna rita
þá er ljóst að sjálfur er hann ekki talinn höfundur ritaðra heimilda til að
mynda í guðspjöllum Nýja testamentisins. Myndir sem dregnar eru upp af
Jesú í kristnum frásögum sýna hann ávallt á vettvangi þar sem hann talar,
græðir sjúka eða hefst eitthvað sérstakt að. í sömu sviðsetningum er hann
ævinlega í nálægð lærisveina eða einhverja þeirra sem frásögurnar beint eða
óbeint gefa til kynna að séu slíkir vottar að ræðu Jesú og verkum sem Lúk-
as talar um í formála síns guðspjalls. Sú mynd á sér margar hliðstæður í
klassísku unihverfi grísku og á helleníska tímanum. Heimspekingar kýnikea
voru þannig þekktir að því að storka umbúðamikilli rithefð hins platónska
arfs með þvf að setja hugsanir sínar ekki á blað heldur mæla heimspekilega
þanka af vörum fram í hnyttnum frásagnarkomum (kreiai). Það varð hlut-
skipti lærðra skrifara og þeirra sem skráðu heimspekisögu að skrá slík sjón-
armið á bók beint eða óbeint eftir höfundi þeirra. í aðfaraorðum Tómasar-
guðspjalls er að finna dæmi um fyrrtöldu hefðina (hvort sem hún er tekin
bókstaflega eða ekki)33 og verk Lúsíans (uppi á annarri öld e. Kr.) er dæmi
af síðarnefnda toganum (til að mynda samantektin um kýnikean
30 Clarence E. Glad gengur svo langt að halda því fram að píslarsagan hafi átt sér munnlegt upphaf sem
seinna hafi verið skráð á blað eða á bilinu 50-70, „Munnleg geymd frásögunnar um dauða og upprisu
Jesú og boðskap hans var haldið til haga meðal frumsafnaðanna," Atökin um textann, 21; John Domin-
ic Crossan heldur því fram að píslarsagan hafi snemma (jafnvel fyrir 50) verið saminn af höfundi seni
notist við ýmis konar texta en þar sé fátt sögulegt að finna, t.d. The Cross Tliat Spoke: The Origins of
tlte Passion Narrative (San Francisco, CA: Harper & Row, 1988; Koester heldur því fram að píslarsag-
an hafi verið samin áður en kanónísku guðspjöllin og Pétursguðspjall voru skrifuð eða nokkuð seinna
en Crossan gerir ráð fyrir, Ancient Gospels, 216-240; Burton L. Mack telur á hinn bóginn að píslarsgan
hafi fyrst verið samin af höfundi Markúsarguðspjalls í kringum árið 70, A Myth oflnnocence: Mark and
Cltristian Origins (Philadelphia, PA: Fortress, 1988), 288-312.
31 Sjá t.d. Lars Hartmann, „Breven," í En Bok om Nya Testamentet, 54-55; Clarence E. Glad, Atökin um
textann, 57.
32 Ber saman t.d. Hartman, ibid., 54-56 og James D. Hester, „Rhetoric and the Composition of the Letters
of Paul,“ í Alexander’s Revenge: Hellenistic Culture through tlie Centuries (Jon Ma. Asgeirsson og
Nancy van Deusen ritstj.; Reykjavík: The University of Iceland Press, 2002), 59-83.
33 Sjá Jón Ma. Ásgeirsson, Tómasarguðspjall (íslensk þýðing eftir Jón Ma. Ásgeirsson sem einnig ritar
inngang og skýringar; Lærdómsrit Bókmenntafélagsins 50; Reykjavík: Hið íslenska bókmenntafélag,
2002).
75