Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2005, Blaðsíða 82

á grundvelli mælskufræðinnar sem samanstendur af ummælum 99-112. Hér
er um að ræða sérstakan þátt (stratum) í samsetningu guðspjallsins sem
byggir á ítrekun upprunalegrar kröfu í boðskap Jesú til áheyrenda sinna eða
lærisveina. Þessi tiltekni þáttur er dæmi um hvemig mælskufræðin notast
jafnvel við efnivið (hliðstæður) í guðspjallinu sjálfu til að útvíkka rök-
semdafærsluna og koma ítrekuðum áminningum til skila.48 Annars staðar í
guðspjallinu má jafnframt finna framsetningu efnisins á mælskufræðilegum
grundvelli þar sem frásagnarkomum er þannig fyrir komið að þau myndi
mælskufræðilegar einingar.49
Hvað viðvíkur Ræðuheimildinni þá er ljóst að einnig þar gerir mælsku-
fræðin vart við sig með afgerandi hætti á þann veg að ekki rúmast sannfær-
andi rök fyrir munnlegri varðveislu hennar eða eininga úr henni eins og oft
hefir verið haldið fram.50 Af efni Ræðuheimildarinnar sjálfrar hefir verið
bent á að hún eigi rætur sínar í Galíleu eða einkum þorpum og bæjum við
efri mörk Galíleuvatns. I slíku umhverfi finnast skrifarar sem verða að telj-
ast dæmigerðir fyrir þá sem sett gátu saman texta af því tagi sem hér um
ræðir. Uppgötvun á slíku mælskufærðilegu samhengi Ræðuheimildarinnar
útilokar um leið þær kenningar sem ætla fólkið að baki hennar einhvers
konar landshomaflakkara með boðun í brjósti og betlaraskál í hendi.51
Mælskufræðilegar rannsóknir á Fjallræðunni setja ræðuna í samhengi
sem verður nákvæmlega útskýrt á grundvelli röksemdaútfærslu og sannfær-
ingarmáttar með fyrirmyndum í hellenískri mælskufræði. Hvenær sem slík
viðmið verða fundin í fornum textum eða þegar texta má skýra á grundvelli
þekktra viðmiðana þá er blátt áfram út í hött að halda því fram að ætlaðar
munnlegar heimildir, sem eru í sjálfu sér óskiljanlegar, gætu nokkurri sinni
verið betri lausn á eðli og eiginleikum slíkra texta eins og Fjallræðan er.52
48 Sjá Jón Ma. Ásgeirsson, Doublets and Strala: Towards a Rlietorical Approach to tlie Gospel ofThomas
(Ann Arbor, MI: UMI, 1998), 176-197
49 Sjá Vemon K. Robbins, „Enthymeme and Picture in the Gospel of Thomas," í Thomas Traditions in Late
Antiquity (Jon Ma. Asgeirsson o.fl. ritstj.; Nag Hammadi and Manichaean Studies; Leiden: Brill, kemur
út 2005).
50 Pace Clarence E. Glad þegar hann segir, „Sem fyrr segir er umdeilt meðal fræðimanna, hversu útbreidd
munnleg hefð án píslarsögunnar um þjáningu, dauða og upprisu Jesú hafi verið, en Q er talið gefa vís-
bendingu um slíka hefð,“ Atökin um textann, 50; sjá einnig 56. Clarence efast og um tilvist Ræðuheim-
ildarinnar sem texta á grundvelli þess að handrit af henni hefir ekki varðveitst frá því í fomöld um leið
og hann heldur fram, ásamt öðmm fræðimönnum, „skýringargildi tilgátunnar um hana,“ ibid., 49-50.
51 Sjá William E. Amal, Jesus and the Village Scribes: Galilean Conflicts and tlie Setting of Q (Minnapol-
is, MN: Fortress, 2001), 159.
52 Sjá Shawn Carruth, Persuasion in Q: A Rlietorical Critical Study of Q 6:20-49 (Ann Arbor, MI: UMI,
1992); Vaage, „Compostite Texts,“ 427-432.
80