Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2005, Blaðsíða 32

Bók náttúrunnar (liber naturae) er hins vegar tvíræð. Náttúran birtir
vissulega margt um höfund sinn, Guð, vísar á hans heilaga vísdómsráð,
upplýsir sitthvað um gæsku hans og vilja. Saga inannkyns sýnir líka að trú
og dygðir leiða til góðs en vantrú, ódygð og sviksemi til ills ekki aðeins fyr-
ir samfélagslíf fólks heldur eyðileggur það líka þá einstaklinga sem stunda
slíka illsku.
Það er hins vegar varasamt að grufla í Guðs vísdómsráð út frá bók nátt-
úrunnar einni. A endanum hylur hún Guð þannig að í stað elsku og misk-
unnar, birtist reiði og refsing. Ef menn hefðu ekki eitthvað annað að styðj-
ast við, gætu þeir haldið að plágur og hamfarir væru verk illra afla og þar
með stjómlaus eða ályktað sem svo að Guð sé illur, duttlungafullur, ekkert
nema refsing og reiði.
Þess vegna er auk bókar náttúrunnar til önnur bók og það er bók náðar-
innar (liber gratiae), Biblían. Lykillinn að þeirri bók er Jesús Kristur. Ef
menn opna Biblíuna með þeim lykli þá opinberast þeim að Guð er kærleiks-
ríkur, elskandi Guð sem öllu ræður og öllu stýrir til góðs, jafnvel þótt sitt-
hvað í náttúrunni og mannlífinu geti bent til annars. Um leið kemur í ljós að
tvíræðni heimsins stafar af því að Guð á sér óvin sem leitast við að sundra
og eyða verki hans og tæla fólk til að óhlýðnast Guði, afneita honum og öllu
góðu. Af torráðum ástæðum liggur afneitun og óhlýðni í vilja, hugsun og
eiginleikum manna og þetta neikvæða nefnist einu nafni synd. Og synd er
ástand fyrst og fremst, ekki breytni. Synd er ástand, sem menn eru flæktir í
og veldur illri breytni manna eða einstökum syndum. Ef menn reyna að leita
skilnings á þessu út frá bók náttúrunnar einni, þá lenda þeir í vandræðum.
Þess vegna þarf að lesa bók náttúrunnar í ljósi bókar náðarinnar eða beita
lyklinum Jesú Kristi líka á bók náttúrunnar. Eyðingarkraftur náttúrunnar er
mikill en samt á fólk von og dauðinn er ekki endalokin. Svik og prettir
manna, grimmd þeirra og slægð eru sársaukafull en allir verða að lokum
dæmdir af æðra dómstóli. Og allir eiga kost á að taka sinnaskiptum og hefja
nýtt líf.
Séra Jón getur í skrifum sínum bent á margt sem styður og skýrir þessi
sjónarmið. í formálanum að Eldritinu skýrir hann t.d. hversu Guð noti þá
gagnlegu höfuðskepnu, eldinn, mönnum bæði til gagns og til áminningar.
Orðrétt segir hann:
Sitt heilaga lögmál gaf [Guö] út með eldingum og reiðiþrumum, til merkis
um hans brennandi vandlæti við þá, sem það yfirtroða. Svo þegar þrálátir
menn með sínum syndum hafa uppegnt hans reiði yfir sig, hefur hann tíðum
heimsótt þá með aðskiljanlegu eldstraffi og eyðileggingum, stundum af
himni með skruggueldi og reiðarslögum, stundum með hernaðareldi, sem
30