Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2005, Blaðsíða 116

ari ‘nýju villu’. Hjalta finnst þetta lítt marktækt af því að ekki komi fram að
Páll hafi ‘ásælst’ eignir klaustra. Ekki veit ég af hverju þetta ætti að vera
meginviðmiðun enda ásælni oft lítt tengd hugsjónum. Skýring á því að Páll
réðst ekki á klaustrin gæti ma. verið sú að hann telst hafa verið náinn banda-
maður Gissurar biskups Einarssonar sem vildi að klaustrin héldust sem
stofnanir og yrðu skólar. Þótt Páll hafi ekki ásælst eignir klaustranna gat
hann vel verið hlynntur afnámi þeirra í sinni gömlu mynd.
Hjalti telur að í túlkun minni á því að Ögmundur biskup hafi verið hlið-
hollari lúthersku en hingað til hefur verið talið gangi ég of langt og í raun
hafi biskup hafnað henni (bls. 124-5). Ekki er það skoðun mín að Ögmund-
ur hafi gerst lútherskur, ég er einungis að draga fram hversu langt hann var
tilbúinn að ganga til móts við lútherskar hugmyndir, amk. í orði kveðnu.
Þetta tengi ég því að hann var tilbúinn að styðja Gissur Einarsson til bisk-
ups en það hefur jafnan vakið nokkra furðu og kallar á skýringar.
Þá finnur Hjalti að því að ég nefni Ólaf Hjaltason Hólabiskup ‘róttækan
lútherssinna’ því að ekkert komi fram í kafla mínum um hann sem sýni
þetta. Til marks um róttæknina nefni ég þó beinlínis að hann hafi verið and-
vígur veraldarhyggindum og hlynntur því að bændur mættu leysa til sín
kirkjuhlutann í bændakirkjum. Um mat á Ólafi er stuðst við ágæt skrif
Magnúsar Más Lárussonar en varast verður að láta það rugla sig í mati á
Ólafi að hann vildi fara fram með lempni og honum fylgdi enginn hávaði.
Ekki veit ég við hvað Hjalti miðar um róttækni lútherssinna en miðað við
aðra landa sína á sama tíma var Ólafur róttækur.
Hjalti segir að ég geri ráð fyrir einhvers konar ‘altarisgönguvakningu’ í
kjölfar siðbreytingar en ekki veit ég við hvaða orð mín hann miðar um þetta.
Hann segir að skaði sé að ég skuli ekki styðja þetta nýja mat mitt heimild-
um. Eg verð að láta mér nægja að benda á bls. 331 í verki mínu sem mér
þykir líklegt að Hjalta hafi yfirsést. Þar kemur fram að Guðbrandur biskup
taldi fjórar altarisgöngur nægja á ári og Gísla biskupi Oddssyni fannst of
tíðar altarisgöngur þriðja til sjötta hvern sunnudag. Eins bendi ég á að gögn
úr biskupstíð Gísla Þorlákssonar sýni hversu mikið fólk taldi undir því kom-
ið að fá að njóta altarissakramentis. Hjalti bendir á að 1-2 altarisgöngur á ári
hafi tíðkast í kaþólskum sið svo að samkvæmt þessu urðu altarisgöngur tíð-
ari. Það sem ég vildi einkum draga fram er að fólk sóttist eftir altarissakra-
menti, taldi það mikilvægt.
Hjalti hnýtur uin orðalag mitt um að siðbreytingunni hafi fylgt vaxandi
ríkisvald og gerir mál úr því að ég kunni að halda að ríkisvaldið hafi átt upp-
tök sín í siðbreytingunni (bls. 126). Ekki er það svo, ég er aðeins að segja
að siðbreytingin hafi orðið ríkisvaldi til eflingar en segi alls ekki að ríkis-
114
1