Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2005, Page 17

Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2005, Page 17
Guðbrand Þorláksson einfaldlega húmanista í hugmyndasögulegri merk- ingu og minna í því sambandi á tengsl húmanisma og endurreisnar í Evrópu sem var með mismunandi hætti. Sunnan Alpafjalla var endurreisnin mun veraldlegri en norðan þeirra þar sem fylgjendur þeirra voru gjarna nefndir biblíu-húmanistar vegna þess hversu kristilegir, kirkjulegir og biblíulegir þeir voru. Þennan menningar- og hugmyndasögulega mun má vel hafa í huga þegar rætt er um „renaissans-“ eða endurreisnarpáfa, spillingu þeirra og gagnrýni siðbótarmanna af mismunandi sauðahúsi á þeirn.14 Þeir voru einfaldlega hluti af veraldlegri menningu sem átti upptök sín í ítölsku versl- unarborgunum, nútíminn - „moderniteten“ sem er andstæða miðaldanna í annan endann og póst-módemismans í hinn - var einfaldlega í uppsiglingu og þeir böm síns tíma.15 Þetta er þó önnur saga sem kemur persónu Guðbrands Þorlákssonar ef til vill lítið við. Með þessu má þó rökstyðja þá fullyrðingu að það var hægt að vera húmanisti á marga og mismunandi vegu. í fyrsta lagi var hægt að vera veraldlegur eða trúarlegur húmanisti. Enginn vafi er á að Guðbrandur var hið síðamefnda. Húmanisminn kann þó að hafa gert hann opnari fyrir ýms- um veraldlegum fyrirbærum sem hann hefði verið lokaðri fyrir hefði hann ekki fylgt stefnunni. Meira um það síðar. Þá var hægt að vera kaþólskur, kalvínskur eða lútherskur húmanisti. Húmanisminn var sterkur innan kaþ- ólsku kirkjunnar á síðmiðöldum og leiddi til margháttaðrar kirkjugagnrýni og siðbótar innan hennar. Einn af þekktari samtímamönnum Lúthers, Eras- mus Rotterdamus (1469-1536), var t.d. húmanisti, lagði stund á biblíuþýð- ingar og gagnrýndi kirkju sína fyrir margt af því sama og Lúther réðst gegn. Hann hélt hins vegar fast við kaþólsku páfakirkjuna þar sem hann leit á hana sem tákn og tryggingu stöðugleikans sem var eitt af grunngildum húman- ismans í þeirri útgáfu sem hann aðhylltist. Það sem einkum greindi á milli 14 Hér er hugtakið siðaskipti og siðaskiptamenn almennt notað um þau fyrirbæri sem nefnd eru reformation og reformator á erlendum málum, þ.e. hreyfingar og einstaklinga sem leiddu til kirkjuklofnings og myndunar nýrra kirkjudeilda. Með siðbótarhugtakinu er hins vegar vísað til kirkjugagnrýni og uppbygg- ingarstarfs innan kirkju hvort sem það leiddi til klofnings eða ekki. Siðbótarmenn var þvt jafnt að finna innan kaþólsku kirkjunnar (t.d. Erasmus Rotterdamus) og þeirra kirkjudeilda sem spruttu upp í kjölfar siðaskipta. Þetta hugtak gengur því í raun út frá sjálfsskilningi þeirra setn í hlut áttu en þeir ætluðu sér almennt að koma á kirkjulegum umbótum innan kaþólsku kirkjunnar en ekki að kljúfa hana eða stofna nýjar kirkjudeildir. Sjá Loftur Guttormsson 2000: 10-11. Á þennan hátt kemur fram skörun milli hugtak- anna siðaskiptamaður og siðbótarmaður enda voru sumir hvort tveggja. Fyrra hugtakið er þó kirkjupóli- tískt hlaðnara en hið síðamefnda sem er fremur guðfræðilegt. 15 Hér er gengið út frá því að „nútíminn“ nái yfir þriggja alda tímabil frá vísindabyltingunni á ofanverðri 17. öld til ofanverðrar 20. aldar. Sjá Toulmin 1995.
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140

x

Ritröð Guðfræðistofnunar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Ritröð Guðfræðistofnunar
https://timarit.is/publication/1152

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.