Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2005, Qupperneq 18

Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2005, Qupperneq 18
hans og Lúthers var mannsskilningurinn. Erasmus var trúaðri á manninn og manngildið og er þar komið að öðru grunngildi húmanismans.16 Kaþólskir húmanistar voru róttæklingar innan sinnar eigin kirkju en íhaldssamir miðað við þá sem urðu nauðugir viljugir siðaskiptamenn, þ.e. voru reknir úr kaþólsku páfakirkjunni eða sögðu sig úr lögum við hana. Jóhannes Kalvín (1509-1564) er dæmi um húmanískan siðaskiptamann og sú kirkja sem spratt upp úr siðbótarstarfi hans var húmanísk í eðli sínu. Kalvín upplifði ekki stöðugleikann sem grunngildi húmanismans heldur hið upprunalega og afturhvarfið til þess. Öllu kirkjustarfi skyldi því hagað beint eftir fyrirmælum Biblíunnar þannig að allt sem ekki væri beinlínis leyft þar eða fyrirskipað væri bannað.17 Hann eyddi þeim „gráu svæðum“ (Adi- aphora) sem lifðu áfram góðu lífi í kenningum Lúthers. Svo voru líka til lútherskir húmanistar og sá þekktasti þeirra á heimsvísu var Filippus Melanchthon (1497-1560) nánasti samverkamaður Lúthers.18 Hið góða samstarf þeirra má án efa rekja til persónugerðar þessara manna fremur en hugmyndasögulegra ástæðna vegna þess að Lúther var sjálfur alls ekki húmanisti. Hér kemur ef til vill til sögunnar það sem oft er nefnt „per- sonkemi“ á erlendum málum og merkir að tveir einstaklingar laðist hvor að örðum á þann hátt að ekki sé hægt að skýra með öðru en að persónuleikar þeirra myndi skapandi heild en þeir virki ekki eins og olía og eldur þrátt fyr- ir deildar meiningar. Innan lúthersku kirkjunnar áttu húmanistar tveggja kosta völ. Þeir gátu valið stöðugleikann að hætti Erasmusar eða upprunaleikann að dæmi Kalvíns. Einn af helstu kennurum Guðbrands Þorlákssonar í Hafnarháskóla, Niels Hemmingsen (1513-1600) valdi róttækari leiðina, þá kalvínsku. Var hann enda grunaður um að hafa orðið villu þeirrar kirkjudeildar að bráð og var sviptur embættum og vegtillum fyrir vikið.19 Guðbrandur Þorláksson hefur að líkindum orðið fyrir miklum áhrifum frá Hemmingsen sem kemur meðal annars fram í því að fyrsta ritið sem Guðbrandur gaf út var eftir þenn- an læriföður hans.20 Sjálfur valdi Guðbrandur þó hina leiðina, leið stöðug- leikans og að sumu leyti kaþólskunnar. Á nútíma kirkjuslangri mætti ef til vill segja að Guðbrandur hafi verið hákirkjulegur eða „svartstakkur“ svo rifjað sé upp hvimleitt orð sem mikið kvað að í fjölmiðlaumræðunni fyrir 16 Göransson 1969: 72-77. 17 Göransson 1969: 177-189. 18 Göransson 1969: 145-148. 19 Lausten 1983: 138. 20 Einar Sigurbjömsson o.a. 2000: x. 16 j
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140

x

Ritröð Guðfræðistofnunar

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ritröð Guðfræðistofnunar
https://timarit.is/publication/1152

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.