Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2005, Side 21

Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2005, Side 21
Þessi skoðun kann að byggjast á vanmati á lifandi bókagerð á móðurmáli á Islandi á 15. og 16. öld, ofmati á slíkri hefð í nágrannalöndunum, Noregi og Færeyjum, vanmati á möguleikum þjóðtungu til að lifa á vörum alþýðu við hlið erlends biblíumáls og jafnvel opinbers máls almennt og loks róm- antískri tilhneigingu til að tileinka einstaklingum meiri áhrif á gang sögunn- ar, í þessu tilviki málsögunnar en efni standa til. Hér voru einstæðar aðstæð- ur til biblíuþýðingar og -útgáfu á siðaskiptatímanum miðað við mörg lönd þar sem þýðing Biblfunnar hefur jafnframt falið í sér tilurð ritmáls. Þannig má til dæmis benda á að biblíuþýðing Lúthers hefur haft mun meiri áhrif á þróun þýskrar tungu en vænta má að Guðbrandsbiblía hafði haft hér.29 Spumingunni um áhrif Biblíunnar er langt í frá auðsvarað.30 í Noregi og á Færeyjum gerðist ekki það eitt á 16. öld að Biblían væri tekin upp á danskri tungu heldur varð allt opinbert mál í löndunum einnig danskt. Á Færeyjum var til dæmis bannað að tala annað mál en dönsku í kirkjum og skólum. Þá urðu þessi lönd ásamt Danmörku eitt atvinnusvæði fyrir presta þar sem danskir prestar streymdu til útlendnanna tveggja en að minnsta kosti fær- eyskir prestar settust gjama að í Danmörku að námi loknu. Hér á landi þjón- uðu aftur á móti aðeins nokkrir danskir skólameistarar við stólsskólana og að minnsta kosti einn þeirra varð síðar prestur hér á landi.31 Hefur hann ef til vill verið kominn nokkuð inn í málið og varð auk þess prestur hins danska höf- uðsmanns þar sem hann sat Garða á Álftanesi. Annars var prestastéttin alíslensk og að mestu menntuð innanlands. Hafa prestsheimilin óhjákvæmi- lega haft nokkur árhif á málþróunina í Noregi og á Færeyjum.32 Loks má geta þess að danskan hafði mjög mismunandi áhrif í Noregi og í Færeyjum. Norskan varð fyrir miklum breytingum fyrir áhrif frá dönsku meðan fær- eyska talmálið lifði að mestu óáreitt. Hvað Noreg áhrærir var þó alls ekki einvörðungu um áhrif frá Biblíunni og kirkjumálinu að ræða heldur opinberu máli almennt.33 Þar sem þróunin varð svo ólík í löndunum tveimur er með öllu óvíst hvað gerst hefði hér á landi hefði danskan orðið opinbert mál í og utan kirkju í sama mæli og í löndunum tveimur. Líklega hefði íslenskan þó haldið velli í síst minna mæli en færeyskan og kemur þar til kasta ritmáls- hefðarinnar og þeirrar víxlverkunar sem verið hefur milli hennar og munn- legarar frásagnarhefðar raunar bæði í lausu og bundnu máli (sbr. rímur o. fl.). 29 Sjá Skomedal 1984: 46. Stefán Karlsson 1984: 47. 30 Skomedal 1984:42. Stefán Karlsson 1984: 46. 31 Páll Eggert Ólason 1924: 459-460. 32 Skomedal 1984: 42, 44. 45 Stefán Karlsson 1984: , 49 33 Skomedal 1984: 45. Stefán Karlsson 1984: 49. 19
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140

x

Ritröð Guðfræðistofnunar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ritröð Guðfræðistofnunar
https://timarit.is/publication/1152

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.