Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2005, Qupperneq 21

Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2005, Qupperneq 21
Þessi skoðun kann að byggjast á vanmati á lifandi bókagerð á móðurmáli á Islandi á 15. og 16. öld, ofmati á slíkri hefð í nágrannalöndunum, Noregi og Færeyjum, vanmati á möguleikum þjóðtungu til að lifa á vörum alþýðu við hlið erlends biblíumáls og jafnvel opinbers máls almennt og loks róm- antískri tilhneigingu til að tileinka einstaklingum meiri áhrif á gang sögunn- ar, í þessu tilviki málsögunnar en efni standa til. Hér voru einstæðar aðstæð- ur til biblíuþýðingar og -útgáfu á siðaskiptatímanum miðað við mörg lönd þar sem þýðing Biblfunnar hefur jafnframt falið í sér tilurð ritmáls. Þannig má til dæmis benda á að biblíuþýðing Lúthers hefur haft mun meiri áhrif á þróun þýskrar tungu en vænta má að Guðbrandsbiblía hafði haft hér.29 Spumingunni um áhrif Biblíunnar er langt í frá auðsvarað.30 í Noregi og á Færeyjum gerðist ekki það eitt á 16. öld að Biblían væri tekin upp á danskri tungu heldur varð allt opinbert mál í löndunum einnig danskt. Á Færeyjum var til dæmis bannað að tala annað mál en dönsku í kirkjum og skólum. Þá urðu þessi lönd ásamt Danmörku eitt atvinnusvæði fyrir presta þar sem danskir prestar streymdu til útlendnanna tveggja en að minnsta kosti fær- eyskir prestar settust gjama að í Danmörku að námi loknu. Hér á landi þjón- uðu aftur á móti aðeins nokkrir danskir skólameistarar við stólsskólana og að minnsta kosti einn þeirra varð síðar prestur hér á landi.31 Hefur hann ef til vill verið kominn nokkuð inn í málið og varð auk þess prestur hins danska höf- uðsmanns þar sem hann sat Garða á Álftanesi. Annars var prestastéttin alíslensk og að mestu menntuð innanlands. Hafa prestsheimilin óhjákvæmi- lega haft nokkur árhif á málþróunina í Noregi og á Færeyjum.32 Loks má geta þess að danskan hafði mjög mismunandi áhrif í Noregi og í Færeyjum. Norskan varð fyrir miklum breytingum fyrir áhrif frá dönsku meðan fær- eyska talmálið lifði að mestu óáreitt. Hvað Noreg áhrærir var þó alls ekki einvörðungu um áhrif frá Biblíunni og kirkjumálinu að ræða heldur opinberu máli almennt.33 Þar sem þróunin varð svo ólík í löndunum tveimur er með öllu óvíst hvað gerst hefði hér á landi hefði danskan orðið opinbert mál í og utan kirkju í sama mæli og í löndunum tveimur. Líklega hefði íslenskan þó haldið velli í síst minna mæli en færeyskan og kemur þar til kasta ritmáls- hefðarinnar og þeirrar víxlverkunar sem verið hefur milli hennar og munn- legarar frásagnarhefðar raunar bæði í lausu og bundnu máli (sbr. rímur o. fl.). 29 Sjá Skomedal 1984: 46. Stefán Karlsson 1984: 47. 30 Skomedal 1984:42. Stefán Karlsson 1984: 46. 31 Páll Eggert Ólason 1924: 459-460. 32 Skomedal 1984: 42, 44. 45 Stefán Karlsson 1984: , 49 33 Skomedal 1984: 45. Stefán Karlsson 1984: 49. 19
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140

x

Ritröð Guðfræðistofnunar

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ritröð Guðfræðistofnunar
https://timarit.is/publication/1152

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.