Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2005, Síða 31

til rúms í verklagi og búskaparháttum um daga hans og las sér til um nýj-
ungar í náttúrufræði og Iæknisfræði. Hann var í góðu vinfengi við systkin
og frændfólk Eggerts Ólafssonar og bæði las og mat það sem Eggert hafði
fram að færa landinu til gagns og góða. Þá var hann í vinfengi við Bjama
Pálsson landlækni, þáði af honum lesefni, lærdóm, liðsinni og lyf. Meðal
annarra vina séra Jóns var Hálfdán skólameistari á Hólum sem var merkur
fommenntavinur. Séra Jón aðstoðaði Hálfdán á margan hátt með því m.a. að
safna sálmum og ljóðum og sjálfur var Jón mikill áhugamaður um þjóðleg-
an fróðleik og safnaði líka efni fyrir Finn biskup Jónsson sem hann notaði
síðan í kirkjusögu sína.15 Séra Jón hafði líka gott auga fyrir verkfærum og
vinnulagi fólks og er ritgerð hans um að ýta og lenda í brimsjó fyrir sönd-
um dæmi um það.16 Loks veitti hann náttúrunni og gangi hennar athygli.
Þannig skrifaði hann, ritgerð um Kötlugjá að ógleymdu Eldritinu sem
geymir nákvæma lýsingu á Skaftáreldum.17
Að þessu leyti var séra Jón Steingrímsson maður upplýsingar og tals-
maður nýrra tíma og nýrra viðhorfa í verklegum efnum. En hvað með trú-
arviðhorf hans?
Trúarviðhorf séra Jóns Steingrímssonar
Ævisagan er aðal vitnisburðurinn um trúarviðhorf hans og trúarafstaða hans
kemur líka fram í Eldritinu. Af þessum heimildum er ekki hægt að ráða ann-
að en að viðhorf hans séu hin hefðbundnu viðhorf lútherskrar guðfræði og
trúrækni sem mótaðist á 17. öld eða á dögum hins svokallaða rétttrúnaðar.18
Að skilningi þeirrar guðfræði og guðrækni er Guð lifandi persóna, hugsun
og vilji. Náttúran og mannlífið mynda eina heild sem er Guðs góða sköpun.
Guð hefur skapað þennan heim og sett manninn til öndvegis í honum sem
þjón sinn. Skipan náttúrunnar og mannlífsins dregur dám af handaverki höf-
undar síns og að því leyti er náttúran bók sem hægt er að lesa og fræðast af
um tilvist Guðs og að vissu leyti um vilja hans Iíka. Og Guð hvílist ekki eft-
ir aflokið verk, heldur vinnur hann enn sem starfandi skapari. Þess vegna
eru atburðir daglegs lífs metnir þannig að Guð valdi þeim.
15 Sjá t.d. Jón Steingrímsson 1973, s. 269-275.
16 Jón Steingrímsson 1973, s. 405-418.
17 Jón Steingrímsson 1973, s. 393-404 og 337-390. Sjá og Sigurður Þórarinsson 1984; Sveinbjöm Rafns-
son 1984 og fleiri ritgerðir í Skaftáreldar 1783-1784. Ritgeröir og heimildir. 1984.
18 Um guðfræði lúthersks rétttrúnaðar sjá Einar Sigurbjömsson 2004; Hagglund 1981, s. 274-302; Pelikan
1984; Ratschow 1964; Schmid 1961; Sigurbjöm Einarsson 1997 og Steiger 1997.
29